W dniu 12 marca przypada stare święto szkolne upamiętniające śmierć św. Grzegorza (ok. 540 – 604), papieża, reformatora i doktora Kościoła katolickiego, a także patrona szkolnictwa i jako twórcy chorału gregoriańskiego – patrona chórów i muzyków. Święto to obchodzone było na Śląsku od XVI w. Jego pierwotny, katolicki charakter przybrał z czasem świecką formę i przeniknął do folkloru. Czytaj więcej
Archiwum Tagu: Wielki Post
Gorzkie żale – wyłącznie polska tradycja
Gorzkie Żale to popularne w Polsce nabożeństwo pasyjne odprawiane w czasie Wielkiego Postu. Nazwa pochodzi od pierwszego wiersza początkowej pieśni: „Gorzkie żale przybywajcie!”. Czytaj więcej
„Pamiętaj człowiecze, żeś jest proch i w proch się obrócisz” – popielec
„Zeszła noc, a miedź święta woła do popiołu od mięsa, od muzyki i hojnego stołu! Jedni idą zwiesiwszy do kościołów głowy, którym w komży ksiądz sypie popiół z temi słowy: pamiętaj to, żeś z prochu powstał i zaś w ziemie rozsypiesz się, i wrzucąć do kośnice ciemie” – pisał w XVIII w. ks. Andrzej Kitowicz w swoim dziele pt. „Z opisu obyczajów i zwyczajów za Augusta III” wydanym w Poznaniu 1885 r. Czytaj więcej
Półpoście – dzień garnkotłuka
W VII w. wyznaczono środę popielcową jako pierwszy dzień liturgii Wielkiego Postu – czasu zadumy, umartwiania się i miłosiernych uczynków, który ma przybliżyć wiernych do godnego uczestnictwa w święcie Zmartwychwstania Pańskiego. W dawnej Polsce katolicy bardzo gorliwie wypełniali naukę Kościoła. Czytaj więcej
Święcenie ognia, wody i potraw w Wielką Sobotę
Do naszych czasów przetrwało kilka obrzędów wielkosobotnich. Jednym z nich, jest święcenie ognia, wody i potraw przygotowywanych do spożycia podczas świąt Wielkanocnych. Zwyczaje te, a zwłaszcza kult wody i ognia mają podłoże słowiańskie i przetrwały do naszych czasów dzięki temu, że Kościół (nie mogąc ich zwalczyć) usankcjonował je Czytaj więcej
Chodzenie z klekotkami w Wielki Czwartek
Najpopularniejszym zwyczajem wielkoczwartkowym, praktykowanym dawniej na historycznym Górnym Śląsku, było chodzenie z tzw. klekotkami, klepaczkami, czy grzechotkami. Były to proste, drewniane kołatki wykonane przez miejscowych stolarzy. Kołatki te używano zamiast dzwonów kościelnych na znak żałoby, zdrady Judasza i początku Męki Chrystusa Czytaj więcej
Palenie żuru w Wielką Środę
Wielka Środa, zwana także żurową strzodą, jest pierwszym dniem Wielkiego Tygodnia, który posiada swoje własne, częściowo do dziś żywotne zwyczaje ludowe. Na Śląsku są to m.in. palenie żuru i wypędzanie Judasza. W tych ludowych zwyczajach przeplatają się zapisane w pamięci słowiańskie obrzędy wiosenne Czytaj więcej
Zdobienie jaj wielkanocnych
Jajo stanowi zalążek nowego życia, stało się więc symbolem odradzającego się życia znanym w wielu kulturach. Barwne jaja wielkanocne nazywamy pisankami, kroszonkami, kraszankami, malowankami lub byczkami (jednokolorowe bez wzorów). Zdobienie jaj wielkanocnych ma długą historię. Czytaj więcej
Wielki Tydzień
W liturgii kościelnej Wielki Tydzień nazywa się czasem Męki Pańskiej. W tradycji ludowej każdy dzień Wielkiego Tygodnia miał swoje znaczenie, swą własną obrzędowość i przesądy, które współcześnie prawie nie są już spotykane. Poniedziałek, wtorek i środa Wielkiego Tygodnia są dniami w sposób szczególny poświęconymi pojednaniu. Czytaj więcej
Niedziela Palmowa
W ostatnią niedzielę przed Wielkanocą, zwaną Niedzielą Palmową, święci się w kościele gałązki palmowe (tzw. kocianki). Jest to zaadaptowany przez Kościół prastary zwyczaj związany z pogańskim kultem rózgi życia, zielonej i młodej gałązki, symbolizującej ożywanie przyrody po zimie. Czytaj więcej
„Pamiętaj człowiecze, żeś jest proch i w proch się obrócisz” – środa popielcowa i Wielki Post
Wielki Post i czas Męki Pańskiej, to w Kościele katolickim okres od Popielca do Wielkanocy, trwający niemal siedem tygodni. Lud nadał własne nazwy sześciu poszczególnym niedzielom, poprzedzającym święta Wielkiej Nocy. Autochtoni na historycznym Górnym Śląsku mówią na owe niedziele: sucho (chudo), głucho (tłusto), czarno, biało (środopostno), marzanno (marzanio) i palmiano (kwietno). Czytaj więcej