Fotografia Paweł Uchorczak
Położona na Oceanie Atlantyckim wulkaniczna wyspa Madera nazywana jest przez Portugalczyków „Flor do Oceano” – czyli „kwiat Oceanu”. Niektórzy określają ją też zupełnie zasłużonym mianem „pływającego ogrodu Atlantyku” lub „ogrodem na wulkanie”. Ponda 60 proc. powierzchni rajskiej wyspy stanowi chroniony Park Narodowy. Kwiaty rosną wszędzie!
Kwiaty są turystyczną wizytówką Madery. Feeria barw nie zna tutaj granic. Kolory są soczyste, jakby nasiąknięte dodatkowym pigmentem. Maderskie kwiaty zachwyciły nawet Marszałka Józefa Piłsudskiego, który właśnie na Maderze spędził swój najdłuższy bo 3-miesięczny urlop zimą 1930/1931 r. Marszałek najchętniej odpoczywał na porośniętym kwiatami tarasie wilii „Quinta Bettencourt” Hermana Königa na przedmieściach Funchalu.
Bujna roślinność sprowadzona została na Maderę z różnych części świata. Badacze przyjmują, że obecnie na Maderze, dzięki subtropikalnemu klimatowi i bogatej w minerały wulkanicznej glebie, na wyspie można odnaleźć ok. 2500 egzotycznych roślin. Nie zawsze tak było. Otóż, gdy, według oficjalnej historii, João Gonçalvez, znany jako „Zarco”, czyli „Blizna” lub „Jednooki”, gdyż jako rycerz krzyżowy Zakonu Chrystusowego stracił oko pod murami Ceuty. Kapitan „Zarco” w 1418 r. przypadkiem odkrył porośniętą lasami laurowymi Maderę (stąd nazwa wysypy Ilha da Madeira, czyli wyspa drewna), nie była ona zamieszkana. (Podobno Zarco znalazł jedynie dwa groby brytyjskich kochanków z rozbitego statku). Pierwszymi osadnikami byli żołnierze kapitana Zarco. Zasiedlanie wyspy zaczęli od barbarzyńskiego wypalania lasów wawrzynowych – prastare lasy płonęły przez siedem lat! Ponieważ nie było na wyspie płaskiego terenu, to zaczęto budować tysiące tarasów, na których uprawiali winorośl i stawiali charakterystyczne małe, drewniane chaty.
Pierwszymi ogrodnikami byli zapewne marynarze, którzy z rożnych części świata przywozili nasiona roślin, aby pokryć barwnym kwieciem wypalone przez osadników połacie lasów laurowych… Na szybki rozwój roślinności miały wpływ łagodny (podzwrotnikowy), wiosenny klimat, wulkaniczna gleba, a także system lewad, w którego skład wchodzi ponad 2200 kilometrów kanałów (nazwa lewada pochodzi od portugalskiego czasownika „lever”, czyli „prowadzić”). Lewady zbierają wodę z gór i doprowadzają ją do pól i ogrodów na wybrzeżu wyspy. Ich budowa sięga czasów pierwszych osadników z XVI wieku. Za wzór posłużyły mauryjskie systemy nawadniające, a do budowy tych wykorzystywano niewolników z Afryki, Wysp Kanaryjskich i Wysp Zielonego Przylądka (odkryto je w1456 r. i zorganizowano tam główny ośrodek handlu niewolnikami).
Niewolnicy budowali też tunele w skałach i schodkowe tarasy na stromych wzgórzach, które do dziś służą do uprawy roślin. Warto wiedzieć, że na Maderze dbano o sprawiedliwy podział wody z lewad i w tym celu stworzono tzw. prawo lewad. Pieczę nad systemem kanałów sprawiają Levadeiros, do których należy dbałość stan techniczny lewad oraz sprawiedliwy podział wody.
Dziś portugalska wyspa Madera słynie z kwiatów. Hibiskusy, bugenwille, mimozy, oleandry, passiflory, heliotropowe słoneczniki, kalie, datury, dzikie storczyki, frezje, hortensje, żmijowce, czy róże. Niezliczone gatunki kwitnących sukulentów… no i oczywiście „duma Madery”, czyli żmijowiec wspaniały. Istny raj! W 1778 r. z Południowej Afryki przywieziono na Maderę strelitzje, czyli kwiaty tzw. „rajskie ptaki”, które na potrzeby turystyki stały się symbolem rajskiej wyspy i wyjątkowa pamiątką z pobytu na Maderze. Kwiaty te w 1774 r. nazwał na cześć brytyjskiej królowej Sophie Charlotty von Macklenburg-Strelitz niemiecki ogrodnik i botanik Andreas Auge.
Na cześć kwiatów w stolicy Madery Funchal na przełomie kwietnia i maja (dwa tygodnie po Świętach Wielkanocnych) odbywa się „Festa da Flor”, czyli „Święto Kwiatów”. Miasto udekorowane jest żywymi kwiatami, a ulicami przechodzą roztańczone, barwne korowody, odbywają się pokazy mody i występy artystów. Festiwal kwiatów na Maderze jest hołdem jaki mieszkańcy wyspy składają przyrodzie i jej wyjątkowej roślinności, a także prezentują swoje dziedzictwo kulturowe i tradycje ogrodnicze. Jest to również wyjątkowe rytualne powitanie wiosny na ukwieconej wówczas wyspie. Warto wspomnieć, że jedną z głównych atrakcji Madeira Island Flower Festival jest Palheiro Gardens Golf Classic (dwudniowe turniej golfowy odbywający się w pięknych ogrodach Palheiro na górze Monte). Tumy zaś przyciąga jedna z najpopularniejszych uroczystości festiwalu, czyli „Ceremonia Ściany Nadziei”, podczas które w centrum Funchal budowana jest ściana kwiatów, a członkowie społeczności są proszeni o włączenie się w jej budowę i dołączenie wiadomości zawierające pozytywne treści. Punktem kulminacyjnym „Festa da Flor” jest spektakularna Wielka Parada Alegoryczna.
Fotografie:
Paweł Uchorczak, Małgorzata Bukiewicz, FDD
Polecamy:
Norman Davies, Na krańce świata. Podróż historyka przez historię, tłum. Elżbieta Tabakowska, Kraków 2017.
J. R. Press, M.J. Short, Flora of Madeira, London 1994.
Lewandowski A., Józef Piłsudski na Maderze, Bydgoszcz 2013.
Święch Z., Klątwy, mikroby i uczeni, t. 3. cz. 1., Ostatni krzyżowiec Europy. Oddychający sarkofag Warneńczyka?, Kraków 1995.
https://bonitadamadeira.com/pl/madeira-flower-festival-2023-a-celebration-of-nature-and-culture/
https://noclegiupolakow.pl/o-nas/
https://odkryjmadere.pl/festiwal-kwiatow-2021/