Na te i wiele innych pytań opolskich twórców odpowiadał dr Andrzej Drzewiecki z Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Opolskiego, który również prowadzi własną praktykę adwokacką. Ekspert z zakresu praw autorskich w sobotę 22 września br. w Centrum Dialogu Obywatelskiego w Opolu przeprowadził warsztaty pt. „Utwór i prawa autorskie” dla opolskich twórców i artystów, którzy chcieli dowiedzieć się czym są prawa autorskie i jak chronić własną twórczość.
Dr Drzewiecki podzielił prezentację na kilka punktów:
1. Utwór i rodzaje utworów.
2. Okoliczności obojętne dla powstania utworu.
3. Utwór ludowy.
4. Prawa autorskie.
5. Podmioty praw autorskich.
6. Dozwolony użytek.
7. Umowy z zakresu prawa autorskiego.
Radca prawny zaczął od wyjaśnienia słuchaczom czym jest „utwór”, bo – „jak nie ma utworu, to nie ma praw autorskich” – zaczął dr Drzewiecki.
– „Utworem jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażania. O tym mówi art 1 ustawy o Prawie autorskim i prawach pokrewnych”
– wyjaśnił prawnik i od razu przeszedł do eksplikacji przesłanek, które muszą wystąpić, abyśmy mieli do czynienia z utworem.
„Mamy cztery przesłanki, które muszą wystąpić razem, żeby mówić o utworze. Po pierwsze utwór musi pochodzić od człowieka. Po drugie – utwór musi zostać ustalony. Po trzecie utwór musi mieć twórczy charakter i po czwarte utwór musi mieć charakter indywidualny”
– wyliczał dr Andrzej Drzewiecki po czym przeszedł do szczegółowego objaśniania twórcom każdej z czterech wymienionych przesłanek. Wywód wywołał ożywioną dyskusję. Twórczynie pytały co na porcelanowym, ręcznie malowanym kubku jest utworem? Czy utworem jest pojedynczy kwiatek, czy kompozycja? Jeśli kompozycja to jaka? Kiedy wystąpi naruszenie prawa autorskiego? Radca prawny spokojnie wyjaśniał i odpowiadał na wszystkie pytania rozwiewając wątpliwości twórców po czym przeszedł do eksplikacji kolejnego problemu, a mianowicie czym jest utwór ludowy.
– „Dzieła sztuki ludowej nie korzystają z ochrony prawnej, gdyż twórca i czas nie są znane. Są one przekazywane z pokolenia na pokolenie, identyfikują określone społeczności lokalne lub etniczne oraz stanowią część dziedzictwa kulturowego”
– wyjaśnił dr Andrzej Drzewiecki. Mecenas od razu naświetlił kwestie dzieł utrzymanych w konwencji ludowej i pokazał przykłady twórczości, która czerpie ze sztuki ludowej. Prawnik omówił również elementy, które nie mają znaczenia dla powstania dzieła sztuki ludowej. Następnie przeszedł do zagadnień praw autorskich – osobistych i majątkowych.
– „Prawo chroni więź, która zrodziła się między twórcą o jego dziełem. Twórca ma prawo do autorstwa utworu. Bez zgody i wiedzy twórcy nie można dokonywać żadnych zmian w utworze” – mówił ekspert. Zgromadzeni w CDO twórcy dowiedzieli się również czym jest prawo do integralności utworu, o prawach osobistych i majątkowych oraz o tym, co nie korzysta z ochrony prawnej jako utwór. – „Czy gdyby ktoś chciał napisać książkę o Sherlocku Holmesie, to byłby plagiat czy nie?”
– pytał prelegent.
Burzliwą dyskusję wywołała sprawa przenoszenia majątkowych praw autorskich w zakresie ręcznie malowanego wzoru opolskiego. Twórczynie pytały prawnika o to, kiedy mamy do czynienia z nowym utworem jeśli sprzedają porcelanę, czy kroszonki namalowane w podobne wzory?
W ostatnim bloku warsztatów dr Andrzej Drzewiecki omówił temat tzw. utworu pracowniczego, dozwolonego użytku, czyli korzystania z cudzych utworów oraz kwestie umów z zakresu prawa autorskiego.
– „To był bardzo dobrze wykorzystany czas! Warsztaty okazały się bardzo potrzebne. Dyskusja pokazała, że jako twórcy musimy wiedzieć co to oznacza, że ktoś ma prawa autorskie, i czy dana kompozycja na pisance, kroszonce czy kubku jest utworem w rozumieniu prawa autorskiego”
– stwierdziła Helena Wojtasik, prezes Opolskiego oddziału Stowarzyszenia Twórców Ludowych.
Równie zadowolone były pozostałe twórczynie ludowe oraz artysta plastyk Andrzej Sznejweis, prezes Związku Polskich Artystów Plastyków Okręgu Opolskiego. Wszechstronnie utalentowana Magdalena Poprawka po zajęciach stwierdziła, że:
– „Dobrze wiedzieć co jest moim prawem w kwestii twórczości, ochrony moich praw jako twórca. Warsztaty były bardzo ciekawe i wyczerpały wszystkie istotne kwestie praw autorskich. Dowiedzieliśmy się też jak formułować umowy, aby chroniły naszą twórczość”.
Bardzo zadowolona była też twórczyni ludowa Agnieszka Okos, która stwierdziła, że dzięki ponad dwu godzinnemu spotkaniu z prawnikiem:
– „Dowiedziałam się jakie mam prawa i obowiązki jako twórczyni. Jest to ważne by nie zaszkodzić sobie i swojej twórczości”.
Podobnego zdania jest kroszonkarka Ewa Olbryt:
– „Szkolenie uświadomiło twórcom jakie są ich prawa w przestrzeni publicznej a wiedza pozwoli im chronić własną twórczość”.
Po wykładzie dr Andrzeja Drzewieckiego jeszcze przez dłuższy czas trwała dyskusja i pytania do mecenasa, który prowadzi również własną praktykę adwokacką i jest ekspertem w dziedzinie naruszeń praw autorskich. Burzę pytań wywołała nawet kompozycja z papierowych kwiatów stworzona dla prelegenta przez jedną z twórczyń. Pytano m.in. czy papierowe kwiaty są utworem w rozumieniu ustawy o prawie autorskim?
Warsztaty uświadomiły organizatorom jeszcze inną kwestię, a mianowicie potrzebę kontynuowania takiego cyklu spotkań w temacie praw autorskich. Trafnie skomentowała to Katarzyna Mazur – Kulesza, prezes Stowarzyszenia „Rodło Opole”.
– „W ramach Europejskich Dni Dziedzictwa wspólnie z Galerią Sztuki Współczesnej w Opolu oraz Stowarzyszeniem Twórców Ludowych Odziałem Opolskim postanowiliśmy poruszyć temat niezmiernie ważny dla twórców ludowych oraz animatorów kultury i zorganizować warsztaty z prawa autorskiego. Naszym celem było teoretyczne i praktyczne przybliżenie praw ochrony własności intelektualnej w kontekście zmieniających się wymogów współczesnej rzeczywistości. A także zwrócenie uwagi na jakże ważne: wartości etyczne, prawa osobiste i majątkowe, dozwolony użytek oraz jak chronić swoją twórczość i zarządzać swoimi prawami. Warsztaty zostały przyjęte z ogromnym zainteresowaniem ze strony uczestników. Planujemy cykl kolejnych spotkań podczas, których będziemy przekazywać wiedzę na najwyższym poziomie, popartą licznymi przykładami z praktyki, tak ważnej dla twórców i animatorów kultury”.
Polecamy: