W dzień Matki Boskiej Zielnej, 15 sierpnia, podczas II Opolskiego EtnoFestiwalu Zamek Książęcy w Niemodlinie będzie kulturową stolicą Śląska Opolskiego. W swoich gościnnych podwojach stanie się przestrzenią do prezentacji rękodzieła i żywego dziedzictwa kulturowego regionu. Będzie też przykładem holistycznego i włączającego podejścia do ochrony dziedzictwa kulturowego, ochrony, która zgodnie z Konwencją UNESCO, integruje wszystkie przejawy dziedzictwa: materialnego, niematerialnego i przyrodniczego. Dlatego też właśnie w niemodlińskiej rezydencji piastowskiej będziemy świętować podwójny jubileusz 20. lecia Konwencji UNESCO w sprawie ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego oraz 10. lecia Krajowej listy niematerialnego dziedzictwa kulturowego. Śląsk Opolski ma powody do szczególnej radości, gdyż na liście krajowej znajduje się aż 15 przejawów żywego dziedzictwa z naszego regionu (najwięcej w Polsce), a na liście UNESCO zwyczaj układania dywanów kwiatowych na procesje Bożego Ciała. Opowie o tym wystawa pt. „Tradycje od pokoleń. Niematerialne dziedzictwo kulturowe w Polsce” przygotowana przez Narodowy Instytut Dziedzictwa.
W 2015 r. Zamek w Niemodlinie został oddany dla ruchu turystycznego. Jest jedną z głównych atrakcji na Opolskim szlaku zamków i pałaców. Od tego czasu remontowany, pięknieje w oczach świadcząc o swojej osobliwości. Wyjątkowe wśród polskich zabytków znaczenie zamku w Niemodlinie opiera się na istotnych cechach jego dziedzictwa materialnego i niematerialnego, a także znaczeniu obiektu jako jednego z najlepiej zachowanych w substancji autentycznej i najbardziej reprezentatywnych (w sensie rozwoju przestrzennego) przykładów architektury rezydencjonalnej na terenie historycznego Górnego Śląska.
W średniowieczu zamek był jednym z najważniejszych obiektów w granicach piastowskiego księstwa opolskiego, a po śmierci Bolka I w 1313 r. stał się siedzibą udzielnego księstwa niemodlińskiego, którą pozostawał do 1460 r. W tym okresie nastąpiła znacząca rozbudowa obiektu, między innymi powstał budynek południowo-zachodni, główna, reprezentacyjna budowla założenia późnogotyckiego. Piastowskie zręby niemodlińskiego zamku widoczne są dobrze do dziś, a jego średniowieczny budynek główny oraz obwód murów i fosy stały się podstawą rozplanowania rezydencji renesansowej, wzniesionej przez Pücklerów i Promnitzów; w okresie nowożytnym dawna rezydencja gotycka pełniła cały czas rolę skrzydła reprezentacyjnego.
Na obecnie istniejącą substancję zabytkową zespołu zamkowego składają się obiekty wznoszone od XV do pierwszej połowy XX wieku. W stylistycznej różnorodności powstałych w tym okresie zabudowań, wyróżnia się bryła głównej budowli założenia, czworobocznego zamku z dominującą nad nim wieżą bramną, ukształtowana w okresie rozbudowy renesansowej i manierystycznej w drugiej połowie XVI i pierwszej połowie XVII wieku, na bazie późnogotyckiego założenia piastowskiego, którego relikty włączono w mury rozbudowanego obiektu. Zamek uniknął w późniejszych czasach przekształceń i klęsk, które zniekształciłyby jego pierwotną postać, dzięki czemu jest jedną z najlepiej zachowanych renesansowych rezydencji śląskich i w ogóle jedną z najlepiej zachowanych rezydencji renesansowych w Polsce. Jednocześnie przebudowy barokowe z XVIII i historyzujące z XIX-XX wieku, zachowane dobrze do dziś, łatwe są do zdefiniowania i wyodrębnienia, ponieważ nie naruszały na ogół późnogotycko-renesansowego trzonu budowli. Ta doskonała czytelność i przejrzystość architektoniczno-budowlanej historii obiektu w jego istniejącej ukształtowanej w renesansie bryle, jest jedną z największych wartości zamku. Szczególne wobec zachowania się do naszych czasów nielicznych rezydencji renesansowych, spośród których zamek w Niemodlinie wyróżniają wieże klatkowe zlokalizowane w narożach dziedzińca oraz majestatyczna wieża bramna z reliktami dekoracji sgraffitowej.
Wyjątkową wartością jest otoczenie zespołu zamkowego oraz jego związek przestrzenny z miastem lokacyjnym, którego pierwotne rozplanowanie jest doskonale zachowane po dziś dzień. Układ obronny zamku od jego drugiej fazy chronologicznej, być może związanej z lokacją miasta Niemodlina (przed 1283 r.), sprzężony był z murami miejskimi. Widokowe i przestrzenne zespolenie zamku i miasta jest tym bardziej znaczące, że Niemodlin otrzymał podczas procesu lokacyjnego rozplanowanie wrzecionowate (zapewne związane z nawsiem przedkolacyjnej osady), co było jedynym takim przypadkiem w polskiej części historycznego Górnego Śląska.
Zdjęcia Paweł Uchorczak, Sławomir Mielnik oraz Fundacja na Rzecz Zamku Książęcego Niemodlin 1313
Polecamy:
https://zabytek.pl/pl/obiekty/g-235464
Zamek w Niemodlinie – jedno z najwybitniejszych dzieł śląskiego renesansu