392. rocznica urodzin króla Jana III Sobieskiego (1629-1696)

Uważany jest z jednego z najwybitniejszych i najmądrzejszych monarchów i wodzów w dziejach Polski. W latach 1674-1696 był królem Polski i wielkim księciem litewskim, a wcześniej hetmanem wielkim koronnym. Sobieski był też zręcznym politykiem. Przez Turków zwany był Lwem Lechistanu, a przez chrześcijan Obrońcą Wiary. Chwała w polu i triumf po zwycięstwie nad Turkami pod Chocimiem 11 listopada 1673 r. przyniósł mu sławę w świecie i koronę Polski. Był też wielkim mecenasem kultury. Dużo czytał. Znał kilka języków obcych – w tym turecki. Na dworze królewskim stworzył środowisko naukowe, w którym inspirował dyskusje. Jan Matejko, który namalował kilka obrazów wielkiego króla mówił o nim: „Wielki król Rusin, mający jednak tyle w swym sercu miłości dla kraju, był zarazem chlubą Polski jako wspólnej nam wszystkim ojczyzny”.

Jego żoną była Maria Kazimiera d’Arquien zwana Marysieńką, z którą wziął najpierw tajny, a potem oficjalny ślub, który był wielkim wydarzeniem w ówczesnej Europie. Udzielał go nuncjusz apostolski Antonio Pignatelli (późniejszy papież Innocenty XII), zaś relację z niego zamieściła największa wówczas europejska gazeta „Gazette de France”. Dla wielu stanowił on też niemały skandal, bowiem uroczystości odbywały się w czasie trwania żałoby Marysieńki po jej pierwszym mężu Zamoyskim. Przejawem tego były liczne satyry, w tym kąśliwy poemat Jana Andrzeja Morsztyna.

Jan III Sobieski urodził się 17 sierpnia 1629 r. w Olesku. Pochodził z rodziny magnackiej herbu Janina. Dnia 21 maja 1674 r. został wybrany przez szlachtę na króla Polski. Uzyskał 3 450 głosów elektorskich. Jego koronacja odbyła się 2 lutego 1676 r. w katedrze wawelskiej w Krakowie. Parę królewską koronował prymas i biskup gnieźnieński Andrzej Olszowski. Po ceremonii odbył się sejm koronacyjny (rozpoczął się 4 lutego w sobotę), który formalnie kończył koronację.

Jan III Sobieski kolejny raz rozgromił Turków 12 września 1683 r., kiedy to w błyskawicznym tempie (400 km w 8 dni) pomaszerował na odsiecz Wiedniowi. Bitwa pod Wiedniem odbiła się głośnym echem w Europie, a Rzeczpospolita zyskała sobie sławę „przedmurza chrześcijaństwa” i „obrońcy Europy”. Turcy szanowali Sobieskiego zwanego „Lwem Lachistanu” – nigdy też nie zaakceptowali rozbiorów Polski. W 1683 r. dla uznania zwycięstwa wojsk polskich gdański astronom Jan Heweliusz nadał nowoodkrytej konstelacji nazwę „tarcza Sobieskiego”. Dzień zwycięstwa nad Turkami pod Wiedniem papież Innocenty XI ustanowił świętem imienia Maryi, które obchodzone jest do dziś.

Jako król, Sobieski zreformował wojsko, był mecenasem kultury i budowniczym m.in. pałacu w Wilanowie. Był mecenasem naukowców i artystów (m.in. Janowi Heweliuszowi zapewnił dożywotnią pensję), sponsorował wydawanie książek naukowych, zgromadził ogromną bibliotekę, a bibliotekę polową woził z sobą na wyprawy wojenne. Kochał przyrodę, kazał sadzić pamiątkowe drzewa i potrafił je docenić.

Król Jan III Sobieski zmarł 17 czerwca 1686 r. w Wilanowie po długiej chorobie (prawdopodobnie wskutek zatrucia rtęcią po kuracji zaleconej przez lekarza Jonasa). Król Jan III Sobieski pochowany jest wraz z żoną w krypcie św. Leonarda na Wawelu w Krakowie. Serce króla spoczywa w kaplicy królewskiej (bł. Anioła z Akry) w kościele kapucynów w Warszawie.

Jan III Sobieski

Długo prawicą hetmaniąc wprawną,

Na berło zmienił buławę;

Za niego Chocim, potem Żurawno,

Zmyły buczacką niesławę.

A kiedy Turczyn stanął pod Wiedniem,

Grożąc Habsburgów koronie:

Król Jan z rycerstwem gromi go przedniem

I wawrzyn wkłada na skronie.

Władysław Bełza