Jest jednym z najstarszych kościołów drewnianych w Polsce. Ma niesamowity klimat, cenny polichromowany strop patronowy i malowidła ścienne pod tynkiem. Leży na tzw. Szlaku Polichromii Brzeskich i dzisiaj jest zamknięty dla zwiedzających.

Obórki położone są nieopodal Olszanki, przy drodze prowadzącej z Krzyżowic do Przylesia. Już sama przedwojenna nazwa wsi Obórki – Schönfeld określa genezę i wskazuje na lokację wsi na tzw. prawie niemieckim. Schönfeld – to stara nazwa niemiecka o znaczeniu kulturowym i – jak przekonują językoznawcy – oznacza „piękne urodzajne pole”.

Pierwsze wzmianki na temat miejscowości pochodzą z ok. 1300 r. Wówczas jej właścicielem był Bogusz z Michałowa i Pogorzeli, syn Przecława († 1273 r.). Po Boguszu († 1309-1314) Obórki odziedziczyli jego synowie: Henryk (Heinczke) i Gunter – bracia wpływowego Przecława z Pogorzeli, który w latach 1341-1376 pełnił godność biskupa wrocławskiego.

Obórki jako własność Pogorzelów wymieniane są również w dokumencie wystawionym w Brzegu 14 listopada 1385 r. , w którym to bracia Zygmunt i Jan z Pogorzeli sprzedali 5 grzywien rocznych odsetek z Pogorzeli i Obórek dla wrocławskich dominikanów. Miejscowość jest również wymieniona w 1389 r., kiedy to bracia Zygmunt i Jan z Pogorzeli, sprzedali dobra we wsi Obórki (Schonfelt) Janowi Oner, mieszczaninowi nyskiemu. W rękach tego wpływowego, zasłużonego dla Polski, Śląska, Kościoła katolickiego i księstwa brzeskiego miejscowego rodu rycerskiego Obórki pozostały co najmniej do 1448 r., kiedy to w źródłach jako właściciele  wsi wymienieni są bracia  Zygmunt z Pogorzeli i Jan z Pogorzeli.

Drewniany kościół usytuowany w centralnej części wsi, drewniany kościół wzmiankowany jest w dokumentach w 1335 r., co w zestawieniu z poświadczoną w 1337 r. własnością tej miejscowości umożliwia połączenie fundacji kościoła z miejscowym rodem Panów z Pogorzeli. Pogorzele herbu Grzymała należeli do znanych rodów średniowiecznej Polski i od momentu pojawienia się w XII w. na Śląsku byli jedną z najpotężniejszych rodzin. Przedstawiciele kolejnych pokoleń Panów z Pogorzeli pełnili wysokie godności i aż do XV w. widać ich na najwyższych urzędach (świeckich i kościelnych) lub w roli ważnych doradców książąt z dynastii Piastowskiej.

Z badań dendrochronologicznych wykonanych w 2020 r. przez prof. Tomasza Ważnego wiemy, że najstarszą częścią kościoła są drewniane ściany prezbiterium (południowa i wschodnia) wykonane z drewna jodłowego w 1447 r. Wówczas to właścicielem Obórek i patronem kościoła był Jan z Pogorzeli, występujący w źródłach w latach 1435-1447. Ściany zachowane są na całej wysokości, a od strony zewnętrznej pokryto je warstwami polepy glinianej i wapiennej wymieszanej z sieczką słomianą w celu wycieplenia i zabezpieczenia drewna przed czynnikami atmosferycznymi. Analiza prof. Ważnego wykazała, że ściany nawy wzniesiono około 1483 r. Obecna konstrukcja dachu pochodzi z 1506 r. Natomiast z 1618 r. pochodzi zachowana niewielka konstrukcja dzwonna w wieży kościoła. Dzwon wykonano we Wrocławiu w 1849 r., o czym informuje data na płaszczu dzwonu.

W 1684 r. wymieniono konstrukcję dachu nawy i belki stropowe. W 1685 r. strop nawy i prezbiterium pokryto polichromią o motywach kasetonów z rozetami oraz wicią roślinną wypełniającą pola. Na taką identyfikację pozwala zachowana inskrypcja na polichromii. Fundatorem  polichromii był Cara Christoph von Mincowietz u. Schönfeld.

W 1755 r. wzniesiono wieżę. Data widnieje na chorągiewce na szczycie hełmu, a także potwierdziły to badania dendrochronologiczne prof. T. Ważnego. Ostatnia ważniejsza przebudowa kościoła miała miejsce w 2 poł. XIX w. Wówczas to do nawy, od strony południowej, dostawiono kruchtę wejściową.

Kościół częściowo pozbawiony został zabytkowego wyposażenia – gotycki tryptyk z ok. 1450-1460 przeniesiony został do Muzeum Piastów Śląskich w Brzegu. W kościele nadal można podziwiać kamienną, renesansową chrzcielnicę z XVI w., ambonę z XVII w., stalle i ławy z XVII w., czy przepiękne gotyckie okucia drzwi z powtarzającym się motywem rombu i półkola. Wart uwagi jest także dzwon z 1849 r. odlany w ludwisarni Klagemanna we Wrocławiu.

Drewniany kościół pw. śś. Piotra i Pawła w Obórkach pochodzi zatem z XV w. z fundacji katolickiego rodu Panów z Pogorzeli. W latach 1534 – 1945 należał do miejscowych ewangelików.  Po zakończeniu II wojny światowej był opuszczony, po czym w 1965 r. stał się własnością polsko-katolickiej wspólnoty wyznaniowej. W dniu 29 kwietnia 1963 r. obiekt wpisano do rejestru zabytków województwa opolskiego (nr 679/63). Pierwszy powojenny remont wykonano w latach 1963-1965 (m.in. remont dachu oraz konstrukcji wieży), a kolejny w 1994 r. (m.in. przełożenie gontu, remont poszycia wieży, otynkowanie ścian wewnętrznych).

Kościół otacza oszkarpowany gotycki mur wzniesiony z kamieni polnych. Obok bramy wejściowej rosną stare lipy drobnolistne, które powinny być objęte ochroną w postaci nadania statusu pomników przyrody. Drzewa są domem dzikich pszczół.

Kościół pw. św. Piotra i Pawła w Obórkach jest cennym zabytkiem w skali kraju i kandydatem do prestiżowego statusu Pomnika Historii. Mimo ogromnej wartości zabytkowej, historycznej, artystycznej i naukowej zabytkowy kościół w Obórkach jest obiektem opuszczonym i zaniedbanym, choć pojawia się na folderach promujących region. W wyniku braku zainteresowania ze strony służb konserwatorskich, władz samorządowych i kościelnych oraz właściciela mieszkającego daleko w Szczecinie, a także i mieszkańców wsi, zabytkowa świątynia niszczeje. Czy podzieli ona los drewnianych obiektów sakralnych, które strawił pożar? Wtedy wioska o średniowiecznych korzeniach zostanie pozbawiona najcenniejszej budowli i szans na rewitalizację. Będzie wówczas jeszcze jednym miejscem na mapie Polski, o którym będą mówić: „tu był drewniany kościół…”.

 

Fotografie: Sławomir Mielnik

Literatura:

J. Banik, Działalność fundacyjna Panów z Pogorzeli na Śląsku w XIII i XIV w. Fundacje kościelne, Warszawa 2009

T. Jurek, Rodowód Pogorzelów, Kraków 2005.

Opolskie kościoły drewniane, red. D. Emmerling, Opole 2006

T. Ważny, Analiza dendrochronologiczna kościoła pw. św. Piotra i Pawła w Obórkach (pow. brzeski, woj. opolskie), Toruń 2020, zbiory NID.