II Opolski EtnoFestiwal w Niemodlinie | Fundacja Dla Dziedzictwa

We wtorek 15 sierpnia warto zaplanować sobie popołudnie na Zamku w Niemodlinie, gdzie podczas święta żywego dziedzictwa czeka na nas wiele atrakcji. Będzie można nauczyć się haftować – po tucholsku lub opolsku, zdobić jajka na różne sposoby, wypleść wianek lub koszyk, pomalować swój własny kubek, nauczyć się mieszać zioła, czy posmakować niemodlińskiego karpia. Warto zabrać ze sobą trochę gotówki, gdyż ponad 30 lokalnych wystawców zaprezentuje swoje rękodzieło i rzemiosło.

Przyzwyczajeni jesteśmy do tego, że 15 sierpnia świętujemy Dzień Wojska Polskiego ustanowiony w rocznicę zwycięskiej Bitwy Warszawskiej z 1920 r. Z tej okazji organizowane są uroczystości patriotyczne, festyny, pikniki połączone czasami z wydarzeniami kulturalnymi, ale w towarzystwie czołgów i emblematów militarnych. W Kościele katolickim obchodzi się natomiast uroczystość Zaśnięcia i Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny. Zapomina się najczęściej, że 15 sierpnia to w tradycji ludowej dzień Matki Boskiej Zielnej. O starej tradycji rolniczej pamięta się w Niemodlinie, gdzie na tamtejszym zamku już po raz drugi zorganizowany zostanie Opolski Etnofestiwal – święto lokalnych tradycji i rękodzieła.

W polskiej tradycji ludowej Matka Boska czczona jest jako patronka ziemi, ziół, kwiatów, owoców i zbóż. Dlatego też dnia 15 sierpnia, zgodnie z ludowym przysłowiem: „w sierpniu każdy kwiat woła – zanieś mnie do kościoła” przygotowuje się i święci w kościołach bukiety z ziół, w które wplata się pędy bylicy (dawniej wierzono w magiczne siły tej rośliny, która odpędzała złe moce i chroniła przed czarami), macierzanki, mięty, piołunu, chabrów, kopytnika i krwawnika. Dawniej w bukiecie nie mogło zabraknąć polnych kwiatów oraz lnu, makówek, konopi i kłosów zbóż. Istotne było, aby ilość ziół i zbóż była nieparzysta. Najbardziej pożądaną była cyfra siedem – starotestamentowy symbol doskonałości. Wierzono, że poświęcony w kościele bukiet nabiera niezwykłych właściwości – czarodziejskich i leczniczych.

Niemodlińscy rolnicy nadal wierzą w moc ziół i poświęconych w kościele bukietów maryjnych. Z tej tradycji wyrosło zamkowe święto ziół, które w ubiegłym roku przerodziło się w Etnofestiwal. Zamek w Niemodlinie był też tym miejscem, w którym podpisano wspólny wniosek (obejmujący kilka wspólnot depozytariuszy z województwa opolskiego) o wpis tradycji zielarstwa i ziołolecznictwa na Śląsku Opolskim na Krajową listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego.

W tym roku, w dniu 15 sierpnia na Zamku Książęcym w Niemodlinie podczas II Opolskiego Etnofestiwalu będziemy świętować podwójny jubileusz 20.lecia Konwencji UNESCO w sprawie ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego oraz 10.lecia Krajowej listy niematerialnego dziedzictwa kulturowego. Śląsk Opolski ma powody do szczególnej radości, gdyż na liście krajowej znajduje się aż 15 przejawów żywego dziedzictwa z naszego regionu (najwięcej w Polsce), a na liście UNESCO zwyczaj układania dywanów kwiatowych na procesje Bożego Ciała. Opowie o tym wystawa pt. „Tradycje od pokoleń. Niematerialne dziedzictwo kulturowe w Polsce” przygotowana przez Narodowy Instytut Dziedzictwa.

W preambule wspomnianej Konwencji wyraźnie wskazano na „daleko idącą współzależność między niematerialnym dziedzictwem kulturowym a materialnym i przyrodniczym”. Wyrazem takiego holistycznego, całościowego i włączającego podejścia do dziedzictwa jest właśnie Opolski Etnofestiwal – święto dziedzictwa niematerialnego organizowany w przestrzeni historycznego zamku piastowskiego, otoczonego parkiem krajobrazowym.

Idea włączania w tym roku zahacza o Pomorze – współorganizatorem najbliższej odsłony festiwalu jest Nadbałtyckie Centrum Kultury w Gdańsku, które w ramach cyklicznego projektu „Remusowa kara, czyli Pomorze w podróży”, promuje kulturę Pomorza w Polsce i za granicą. NCK od kilku lat metaforycznie wypełnia swoją karę (rodzaj wózka) interesującymi dokonaniami z dziedziny sztuk wizualnych, literatury i in. i przemierza z nią świat niczym Remus, tytułowy bohater epopei kaszubskiej Aleksandra Majkowskiego „Życie i przygody Remusa”. Podczas II Opolskiego Etnofestiwalu odbędą się więc liczne warsztaty – haftu borowiackiego i tucholskiego (poprowadzą je twórczynie z Klubu Haftu Złotych i Bursztynowych Barw z Tucholi), malowania fliz, czyli ozdobnych płytek, które do dziś znajdują się na ścianach niektórych żuławskich domów, a także tworzenia motanek dekorowanych stemplami. Niezwykle istotnym głosem w dyskusji o dziedzictwie kulturowym będzie koncert zespołu Kiev office. Gdyńska grupa nie boi się podejmowania trudnych tematów i swoją ostatnią płytę poświęciła kulturze Słowińców – nieistniejącej już społeczności Kaszubów Nadłebskich, poddawanych w toku dziejów przymusowej germanizacji i polonizacji.

Podczas Etnofestiwalu odbędzie się również otwarcie Europejskiego Parku Rzeźby A&A wraz z prezentacją rzeźb powstałych w ramach I Międzynarodowego Pleneru Niemodlin 2023. Wśród zaproszonych gości m.in. Unhyung Chung (Korea Południowa), James Rogers (Wielka Brytania) i Kuba Mach (Polska). Szczegóły na: http://niemodlinzamek.pl/sztuka-na-zamku-i-miedzynarodowy-plener-rzezbiarski-na-zamku-w-niemodlinie/

Opolski Etnofestiwal to przede wszystkim oferta dla rodzin na miłe spędzenie świątecznego popołudnia. W gościnnych progach niemodlińskiego zamczyska będzie można poznać wiele lokalnych tradycji, wziąć udział w ciekawych warsztatach, posmakować lokalnego dziedzictwa kulinarnego (w tym zwłaszcza niemodlińskiego karpia!), a także wspólnie zatańczyć Poloneza – nasz najstarszy taniec narodowy, który być może w grudniu 2023 r. zostanie wpisy na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości UNESCO. A wszystko to rozpocznie się o godz. 15.00 spektakularnym lotem tysiąca gołębi pocztowych zorganizowanym przez Polski Związek Hodowców Gołębi Pocztowych, który wzorem swoich kolegów z Niemiec i Austrii również chce wpisać loty gołębi pocztowych na Krajową listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego.