Kwietne dywany obiektem badań etnograficznych

Czworo badaczy pod kierunkiem dr hab. Katarzyny Smyk, prof. UMSC podczas tegorocznego Bożego Ciała przyglądało się tradycji układania kwietnych dywanów na procesje Bożego Ciała w Kluczu, Olszowej, Zimnej Wódce i Zalesiu Śląskim. Była to kontynuacja podjętych w ubiegłym roku badań etnograficznych,

które realizowane są w ramach projektu pn. „Tradycja dywanów kwietnych na Opolszczyźnie – identyfikacja, plan ochrony oraz wzmocnienie tradycji”, na który Miejsko-Gminny Ośrodek Działalności Kulturalnej w Ujeździe otrzymał dofinansowanie z programu Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego pn. „Kultura ludowa i tradycyjna”.

W każdej z czterech dywanowych miejscowości był doświadczony badacz – etnograf i fotograf. Badacze towarzyszyli wybranej rodzinie – wskazanej wcześniej przez lidera danej wspólnoty depozytariuszy – była to obserwacja uczestnicząca. Etnografowie rozmawiali z członkami rodziny, spisywali wywiady, wypełniali ankiety badawcze, a nawet pomagali przy układaniu kwietnych dywanów, czy sprzątali po procesji. Ankiety i kwestionariusze badawcze zostały wcześniej przygotowane przez prof. Katarzynę Smyk, wg koncepcji prof. Anny Weroniki Brzezińskiej. Odpowiedzialna za badania prof. K. Smyk skonsultowała zarówno ankiety jak i kwestionariusze badawcze podczas przeprowadzonych w Ujeździe 13 maja br. konsultacji społecznych z liderami wspólnot depozytariuszy z czterech kwietnych miejscowości pod Górą Św. Anny.

W tym roku badacze spędzili z wybraną rodziną układającą od pokoleń kwietne chodniki okres Bożego Ciała (z jego wszystkimi elementami, tj. przygotowanie, wykonanie, procesja, sprzątanie), a także dzień wcześniej intensywny okres przygotowań do święta, a w niektórych przypadkach również i dzień po na tzw. ankiety badawcze ewaluacyjne. Materiał z ich pracy będzie najprawdopodobniej wydany w formie publikacji. Część wniosków z badań będzie też stanowiła podstawę przygotowywanego przez prof. Katarzynę Smyk publikacji pt. „Tradycja dywanów kwiatowych na Procesje Bożego Ciała w Kluczu, Olszowej, Zalesiu Śląskim i Zimnej Wódce. Raport z badań i rekomendacje do planu ochrony”.

Badacze pytali depozytariuszy m.in. o: motywacje układania kwietnych chodników (to nazwa używana zamiennie przez większość badanych depozytariuszy), genezę zwyczaju, o zmiany w kultywowaniu tradycji zauważane na przestrzeni lat, a także o rodzaje wzorów, pomysły na nie i poziom zaangażowania członków danej rodziny. Były oczywiście pytania o to, jak wpis na Krajową listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego (2020 r.) oraz na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości UNESCO (2021 r.) wpłynął na depozytariuszy. Wśród pytań ankietowych nie zabrakło również i tych o kwiaty: skąd je biorą, czy specjalnie wysiewają konkretne gatunki, kolory, a także co się nimi dzieje po uprzątnięciu kwietnego dywanu z ulicy. Jeśli chodzi o to ostatnie zagadnienie, to warto zaznaczyć, że większość badanych, twierdzi że kwiaty, pozostałości po nich wraz z naturalnym podłożem z trawy, czy paproci trafiają do kompostownika, a wytworzony z nich nawóz zasila pola.