Dnia 17 października 2003 r., na XXXII sesji Konferencji Generalnej Organizacji Narodów Zjednoczonych (ONZ) dla Wychowania, Nauki i Kultury w Paryżu przyjęła Konwencję w sprawie ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego. Był to pierwszy prawnie obowiązujący wielostronny międzynarodowy instrument mający na celu ochronę niematerialnego dziedzictwa kulturowego. Konferencja Generalna ONZ uznała, że istniejące międzynarodowe porozumienia, zalecenia i rezolucje dotyczące dziedzictwa kulturowego i naturalnego powinny zostać efektywnie wzbogacone i uzupełnione o nowe zapisy dotyczące niematerialnego dziedzictwa kulturowego. Zrobiono to przede wszystkim mając na względzie potrzebę budowania zwłaszcza wśród młodszych pokoleń, większej świadomości, że niematerialne dziedzictwo kulturowe i jego ochrona mają istotne znaczenie. Doceniono przy tym nieocenioną rolę niematerialnego dziedzictwa kulturowego jako czynnika zbliżenia, wymiany i wzajemnego zrozumienia między ludźmi.
Co nam dała Konwencja?
Przede wszystkim definicję niematerialnego dziedzictwa kulturowego. Według niej niematerialne dziedzictwo kulturowe „oznacza praktyki, wyobrażenia, przekazy, wiedzę i umiejętności – jak również związane z nimi instrumenty, przedmioty, artefakty i przestrzeń kulturową – które wspólnoty, grupy, i w niektórych przypadkach, jednostki uznają za część własnego dziedzictwa kulturowego”. Zobowiązała też państwa – strony do podjęcia niezbędnych środków w celu zapewnienia ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego znajdującego się na jego terytorium i nakazała określić i zdefiniować różne jego elementy. Na podstawie Konwencji tworzone są dwie listy międzynarodowe i rejestr dobrych praktyk: Lista reprezentatywna niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości, Lista elementów dziedzictwa wymagającego pilnej ochrony i Rejestr dobrych praktyk w zakresie ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego. Na tych listach światowych wpisane są 584 elementy dziedzictwa z 131 krajów. 492 z nich znajdują się na Reprezentatywnej Liście Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego Ludzkości. Najwyższym organem Konwencji jest Zgromadzenie Ogólne Państw – Stron. Ustanowiono też Międzynarodowy Komitet do spraw Ochrony Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego, w skład którego wchodzą przedstawiciele 18 państw – stron wybierani podczas Zgromadzenia Ogólnego.
Polska ratyfikowała Konwencję 8 lutego 2011 roku. Tekst polski jest opublikowany w Dzienniku Ustaw Nr 172, poz. 1018. Tym samym zaczęto prowadzić Krajową listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego prowadzoną przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego we współpracy z Narodowym Instytutem Dziedzictwa. Obecnie na liście Krajowej NDK znajduje się ponad 60 elementów, z których aż 11 pochodzi z Opolszczyzny. Są to:
– wodzenie niedźwiedzia na Śląsku Opolskim (2019 r.);
– kroszonkarstwo opolskie (2019 r.);
– umiejętność ręcznego malowania wzoru opolskiego (2019 r.);
– krzyżoki w Borkach Małych (2020 r.);
– babski comber na Śląsku Opolskim (2020 r.);
– Boże Ciało z tradycją układania dywanów kwietnych w Kluczu, Olszowej, Zalesiu Śląskim i Zimnej Wódce (2020 r.);
– pisanie pisanek techniką batikową na Śląsku Opolskim (2020 r.);
– wysiewanie serc i krzyży na polach w okolicach Strzelec Opolskich (2020 r.);
– krzyżyki z palmy wielkanocnej – zwyczaj z terenów Opolszczyzny (2022 r.);
– skubanie pierza na Śląsku Opolskim (2022 r.);
– wielkanocne procesje konne na Górnym Śląsku (wpis obejmujący miejscowości z terenu woj. śląskiego i opolskiego – 2022 r.).
W grudniu 2021 r. na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości UNESCO wpisano tradycję dywanów kwiatowych na procesje Bożego Ciała. W ten sposób kwietne dywany z Klucza, Olszowej, Zalesie Ślaskiego i Zimnej Wódki trafiły na listę UNESCO. Był to trzeci, po szopkarstwie krakowskim i kulturze bartniczej wpis z Polski.
https://www.unesco.pl/kultura/dziedzictwo-kulturowe/dziedzictwo-niematerialne/