Straże grobowe są reliktem dawnych widowisk pasyjnych, które niegdyś odbywały się w świątyniach. Mężczyźni w mundurach strażackich, wojskowych lub innych organizacji paramilitarnych, pełnią na zmianę wartę przy grobie Chrystusa od Wielkiego Piątku po południu do rezurekcji w Wielkanoc. Straże te zwane są najczęściej turkami, grobowcami, krzyżakami, kosynierami, Gwardią Narodową lub strażakami.
Zwyczaj trzymania warty przy Bożym Grobie zrodził się w średniowieczu, wraz ze zwyczajem urządzania tegoż Grobu w kościołach. Jego upowszechnienie zawdzięczamy zakonowi bożogrobców (Zakon Rycerski Grobu Bożego w Jerozolimie), sprowadzonemu do Polski przez Jaksę z rodu Gryfitów w XII wieku. Obyczaj ten, popularny był w Polsce od połowy XVII w., jest opisywany w XVIII-i XIX-wiecznych źródłach. Na przykład w Warszawie za czasów Augusta III Sasa (król Polski w latach 1733-1763), straże grobowe składały się z drabantów królowej i oddziałów artylerii konnej, a w innych miastach i miasteczkach – z oddziałów wojskowych różnych rodzajów broni, w paradnych mundurach. Samą genezę nazwy „turków” etnografowie wiążą z Odsieczą Wiedeńską króla Jana III Sobieskiego. W końcu XIX w. w niektórych regionach Wielkopolski straże grobowe pełniono w mundurach z elementami orientalnymi (turbany, krzywe szable tureckie).
Obecnie zwyczaj straży grobowych choć kultywowany, nie jest już powszechny za wyjątkiem Polski Poułdniowo-Wschodniej, gdzie istnieje ponad 50 oddziałów straży grobowej. Nie dziwi więc, że „Turki” Grodziskie na Podkarpaciu zostały w 2017 r. wpisane na Krajową listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego.
Warto zaznaczyć, że powszechny jest natomiast niemal w całej Polsce zwyczaj odwiedzania Grobu Pańskiego i całowania krzyża.
Literatura:
„Oberschlesien im Bild” 1930 nr 16.
http://www.muzeumetnograficzne.rzeszow.pl/2020/04/08/wielkanocne-straze-grobowe/