Było to doniosłe dokonanie Polaków, które wzbudziło podziw w Europie i …nienawiść we Francji. I pomyśleć, że dziś uczą się o tym dzieci w szkole, a 139. lat temu była to wiedza tajemna, wymagająca specjalistycznych badań, zbudowania aparatury i determinacji badaczy.
Ciekły tlen po raz pierwszy na świecie otrzymali 5 kwietnia 1883 r. profesorowie Uniwersytetu Jagiellońskiego, Zygmunt Florentyn Wróblewski (1845-1888) i Karol Olszewski (1846-1915). Wcześniej, w 1877 r., mgłę skroplonego tlenu zaobserwowali niezależnie Szwajcar Raoul Pictet i Francuz Louis-Paul Cailletet. Eksperyment Polaków potwierdził teorię dotyczącą budowy gazów i był krokiem milowym do przodu, który Wróblewskiemu i Olszewskiemu przyniósł sławę naukową i pretensje ze strony Francuza Cailleteta, który za pomocą metody kaskadowej niemal doszedł do finału, ale nie potrafił uzyskać skroplonego tlenu w stabilnej i trwałej postaci.
Dnia 13 kwietnia 1883 r. polscy profesorowie Wróblewski i Olszewski dokonali również skroplenia azotu, co podobnie jak skroplenie tlenu było dużym wydarzeniem w ówczesnym świecie naukowym. Później obaj uczeni zestalili także dwutlenek węgla i alkohol. Użyli do tego celu kaskadowej metody skraplania gazów pod zmniejszonym ciśnieniem, w której kolejne skroplone i wrzące gazy obniżały temperaturę dla kolejnych skropleń w niższych temperaturach.
Przypomnijmy, tlen w stanie ciekłym ma bladoniebieski kolor i silne właściwości paramagnetyczne. Ma gęstość 1,141 g/cm³ i jest przechowywany w naczyniach kriogenicznych (temperatura wrzenia O2 wynosi -182 °C) pod normalnym ciśnieniem 101,325 kPa (760 mmHg). Ciekły tlen ma wiele zastosowań przemysłowych i medycznych – jest m.in. powszechnie stosowany jako utleniacz paliwa rakietowego na statkach kosmicznych (zazwyczaj w połączeniu z ciekłym wodorem lub naftą) i w przemyśle petrochemicznym.
Łacińska nazwa tlenu oxygenium (z greckiego oksy, kwaśny, i gennao, rodzę), wprowadzona została przez Antoine’a Lavoisiera, który jako pierwszy uznał on tlen za pierwiastek chemiczny. Polską nazwą „tlen” (od słowa „tlić”) zaproponował przed 1851 r. Jan Oczapowski.
Polecamy:
https://jbc.bj.uj.edu.pl/Content/276684/skroplenie.html
https://polona.pl/search/?filters=creator:%22Olszewski,_Karol_(1846–1915)%22,public:1