Odszedł Krzysztof Spychała (1952-2021) – wybitny archeolog, konserwator zabytków i popularyzator wiedzy o dziedzictwie archeologicznym, honorowy dawca krwi

Przez 45 lat stał na straży dziedzictwa archeologicznego w województwie opolskim. Pracował w instytucjach zajmujących się ochroną dziedzictwa kulturowego. Był działaczem „Solidarności”, wybitnym znawcą województwa opolskiego pod względem archeologicznym, topograficzno-przyrodniczym i geograficzno-historycznym, a także popularyzatorem wiedzy o archeologii regionu. Do ostatnich dni pracował nad książką – przewodnikiem pt. Szlakiem średniowiecznych grodzisk wzdłuż dolnego biegu Nysy Kłodzkiej, wydanym przez Narodowy Instytut Dziedzictwa.

Krzysztof Spychała urodził się 1 stycznia 1952 r. w Brzegu. W latach 1971-1976 studiował archeologię na Wydziale Filozoficzno-Historycznym Uniwersytetu Wrocławskiego, choć wcześniej chciał zostać lekarzem. Los swój związał jednak z ochroną dziedzictwa archeologicznego i – po obronie pracy dyplomowej – w 1976 r. podjął pracę w Biurze Dokumentacji Zabytków przy Wydziale Kultury i Sztuki Urzędu Wojewódzkiego w Opolu na stanowisku asystenta. W instytucjach ochrony dóbr kultury, tzn. Biurze Dokumentacji Zabytków, a potem w Wojewódzkim Ośrodku Badań i Dokumentacji Zabytków w Opolu pracował kolejno na stanowiskach: asystenta, starszego asystenta, adiunkta, kustosza, starszego kustosza; po reorganizacji i włączeniu służb ochrony zabytków do rządowej administracji zespolonej był zatrudniony w Wojewódzkim Oddziale Służby Ochrony Zabytków w Opolu oraz Wojewódzkim Urzędzie Ochrony Zabytków w Opolu na stanowiskach inspektora wojewódzkiego i starszego inspektora wojewódzkiego. Na krótko porzucił pracę konserwatora zabytków – w maju 1991 r. został powołany na stanowisko dyrektora Muzeum Śląska Opolskiego w Opolu. Funkcję tę pełnił do września 1992 r., po czym wrócił do Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Opolu. W październiku 1998 r. został tam powołany na stanowisko kierownika wydziału archeologicznego, które piastował do 2 stycznia 2018 r. Od grudnia 2001 r. do marca 2002 r. oraz od grudnia 2007 r. do marca 2008 r. pełnił obowiązki Opolskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. W styczniu 2009 r. został powołany na zastępcę Opolskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. Funkcję tę pełnił do 2 stycznia 2018 r., do czasu przejścia na emeryturę. Następnie znalazł zatrudnienie na stanowisku starszego specjalisty w Oddziale Terenowym Narodowego Instytutu Dziedzictwa w Opolu. W NID pracował do śmierci. Zajmował się m.in. wydawaniem opinii na potrzeby MKiDN, GDDKiA, WUOZ; opracowywał specjalistyczne materiały dotyczące ochrony wartości kulturowych i zabytkowych; prowadził weryfikację cmentarzy żydowskich w województwie opolskim, a także działalność publicystyczną i promocyjną na rzecz dziedzictwa archeologicznego.

Krzysztof Spychała cały czas pogłębiał swoją wiedzę. W latach 1985-1989 uczestniczył w zajęciach Studium Konserwatorskiego przy Ośrodku Dokumentacji Zabytków w Warszawie uzyskując dyplom i licencję na kierowanie zespołami podczas badań powierzchniowych krajowego programu konserwatorskiego Archeologiczne Zdjęcie Polski. W latach 1989-1990 uczestniczył w zajęciach Podyplomowego Studium Muzeologicznego Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. Szeroki zakres tego kursu, obejmujący historię sztuki, etnografię, historię i filozofię konserwatorstwa oraz archiwistykę i dokumentowanie, pozwolił mu na rozszerzenie wiedzy w zakresie ochrony dóbr kultury. Miał też w życiorysie sporą liczbę innych kursów i szkoleń.

Pracując w służbach ochrony zabytków, Krzysztof Spychała organizował i kierował ekspedycjami terenowymi podczas archeologicznych badań ratowniczych i powierzchniowych. Wyniki badań przedstawiał w formie artykułów naukowych i referatów na konferencjach konserwatorskich. Ważnym elementem jego działalności była edukacja – prowadził liczne pogadanki, prelekcje, wykłady, warsztaty edukacyjne w szkołach i urzędach, poświęcone ochronie dóbr kultury i archeologii. Podczas pracy w Narodowym Instytucie Dziedzictwa organizował prelekcje w terenie, a także spacery tematyczne podczas Europejskich Dni Dziedzictwa.

Krzysztof Spychała pozostawił po sobie spory dorobek publicystyczny. Narodowy Instytut dziedzictwa wydał trzy jego publikacje napisane w latach 2019-2021: Kirkuty na Śląsku Opolskim, Osadnictwo celtyckie na Górnym Śląsku i Szlakiem średniowiecznych grodzisk wzdłuż dolnego biegu Nysy Kłodzkiej. Artykuły specjalistyczne publikował m.in. w: „Opolskim Informatorze Konserwatorskim” (Opole), „Silesii Antiqua” (Wrocław), „Śląskich Sprawozdaniach Archeologicznych” (Wrocław) i „Badaniach Archeologicznych na Górnym Śląsku” (Katowice). Był też autorem artykułów przyczynkarskich, m.in. Stan i potrzeby w zakresie ochrony zabytków na Opolszczyźnie, [w:] „Renowacje i zabytki”, t. 2/2002, s. 36–40; Czy możliwe jest jeszcze odkrycie nieznanych grodzisk?, [w:] „Archeologia Żywa”, nr 3/2006, s. 59–63; Ochrona zabytków na Śląsku Opolskim, [w:] „Region Śląsk Opolski”, nr 4/1999, s. 87–100; Osadnictwo pradziejowe i średniowieczne na obszarze Ziemi Strzeleckiej, [w:] Moja mała Ojczyzna. Historia lokalna powiatu strzeleckiego, 2003, s. 45–74; Ślady osadnictwa pradziejowego i średniowiecznego na terenie Żędowic i gminy Zawadzkie, [w:] Żędowice. Ziemia i ludzie, 2000, s. 41–48; Kilka myśli konserwatorskich na temat badań archeologicznych w zespołach miejskich województwa opolskiego, [w:] Początki i rozwój miast Górnego Śląska. Studia interdyscyplinarne, 2004, s. 35–46; Dzieje i stan badań archeologicznych na Ziemi Niemodlińskiej. Grodziska średniowieczne a problem Przesieki Śląskiej, [w:] „Ziemia Niemodlińska – w kręgu historii i kultury”, nr 2, 2016, s. 9–19. Dziedzictwo archeologiczne promował również w prasie codziennej, radiu, na ogólnopolskim portalu zabytek.pl, a także w pracy oświatowej z dziećmi i młodzieżą.

Podczas swojej pracy zawodowej, dzięki licznym inspekcjom i kontrolom zabytków, badaniom terenowym oraz współdziałaniu z kolegami innych specjalności w zakresie ochrony zabytków, poznał dokładnie obszar województwa opolskiego pod względem archeologicznym, topograficzno-przyrodniczym i geograficzno-historycznym. Był profesjonalistą z wyjątkowym podejściem do pracy i obowiązków służbowych, o wysokiej kulturze osobistej. Był też dobrym, ciepłym, skromnym i przyzwoitym człowiekiem. Relaksował się, czytając książki i słuchając śpiewu ptaków. Prowadził zdrowy tryb życia, a do pracy zawsze przyjeżdżał rowerem.

Z żoną Urszulą doczekał się dwóch córek i siedmiorga wnucząt. Był człowiekiem wierzącym. Pierwszą rzeczą, którą przyniósł do swojego bura w Narodowym Instytucie Dziedzictwa, był krzyż, który powiesił nad biurkiem. Lubił o sobie myśleć jako o patriocie. W latach 1980-1981 był członkiem komitetu założycielskiego NSZZ „Solidarność” i członkiem Klubu Oficerów Rezerwy przy Urzędzie Wojewódzkim w Opolu. W latach 1994-1995 (do czasu reformy) pełnił funkcję Kuratora Społecznego przy Sądzie Rejonowym w Wydziale Rodzinnym i Nieletnich. Ponadto został honorowym dawcą krwi z odznaką „Zasłużonego Honorowego Dawcy Krwi”. Zmarł 29 grudnia 2021 r. w wieku 69 lat.

Za swoją pracę i działalność społeczną Krzysztof Spychała otrzymał państwowe oraz honorowe odznaczenia, odznaki i wyróżnienia:

Srebrna odznaka „Za opiekę nad zabytkami” (1984 r.)
Odznaka „Zasłużony Działacz Klubu Oficerów Rezerwy Ligi Obrony Kraju” (1985 r.)
Złota odznaka „Za opiekę nad zabytkami” (1986 r.)
Odznaka „Zasłużony Działacz Kultury” (1998 r.)
Srebrny Krzyż Zasługi (1998 r.)
Odznaka Zasłużony Honorowy Dawca Krwi III stopnia (2000 r.)
Odznaki złota, srebrna i brązowa Honorowego Dawcy Krwi (w latach 1998-2000)
Medal Pamiątkowy z okazji 90. rocznicy powołania Państwowego Grona Konserwatorów Zabytków Przedhistorycznych (2011 r.)
Medal Złoty za Długoletnią Służbę (2016 r.)
Wyróżnienie Dyrektora Narodowego Instytutu Dziedzictwa za zaangażowanie w promocję dziedzictwa w ramach Europejskich Dni Dziedzictwa (2019 r.).

Materiały prasowe Narodowego Instytutu Dziedzictwa

Zdjęcia pochodzą a archiwum NID, WUOZ w Opolu i zbiorów prywatnych rodziny

Polecamy: