Był polskim astronomem i lekarzem. Prowadził pionierskie w Polsce badania spektroskopowe Słońca i komet. Najważniejszym jego dziełem jest pierwszy napisany w języku polskim podręcznik astronomii pt. Kosmografia. Został on wydany drukiem w 1886 r. w Warszawie.
Jan Walery Jędrzejewicz urodził się 14 kwietnia 1835 r. w Warszawie. Od 1854 r. studiował na Wydziale Architektury w Szkole Sztuk Pięknych w Warszawie. Po roku przerwał jednak studia i rozpoczął pracę urzędnika w Komisji Rządowej Przychodów i Skarbu. Od 1856 r. studiował na Uniwersytecie Moskiewskim medycynę. Po zakończeniu studiów podróżował po Europie. Do kraju powrócił w 1862 r. i zamieszkał w Płońsku, gdzie rozpoczął praktykę lekarską.
W 1872 r. założył bardzo dobrze wyposażone obserwatorium astronomiczne, w którym od 1875 r. prowadził obserwacje. Prowadził też stację meteorologiczną. W 1878 r. na rok wyjechał z Płońska do Sokołowa, przenosząc z sobą obserwatorium. Jego obserwacje skupiały się głównie na gwiazdach podwójnych i kometach. Prowadził także pionierskie w Polsce badania spektroskopowe, m.in. widma Słońca i komet. Obserwacje publikował w prasie fachowej.
Jan Walery Jędrzejewicz zmarł 134 lata temu, 19 grudnia 1887 r. na tyfus. Został pochowany w Płońsku. Po śmierci jego obserwatorium zostało przeniesione do Warszawy, umiejscowiono je dość nieszczęśliwie na dziedzińcu szkoły Wawelberga i Rotwanda, przy ulicy Mokotowskiej znajdującej się w Śródmieściu. Dlatego też obserwacje były prowadzone tylko w okresie 1898-1919. Obserwatorium zostało zniszczone podczas II wojny światowej. Jedna z lunet (reflektor) znajduje się w obserwatorium poznańskim.
Jan Jędrzejewicz jest patronem Publicznej Szkoły Podstawowej nr 2 w Płońsku. Na witrynie internetowej szkoły widnieją znamienne słowa Bolesława Prusa:
„Momentem przełomowym w dziejach miasta Płońska jest osiedlenie się w roku 1862 dra Jana Jędrzejewicza, wybitnego lekarza i astronoma-amatora. Człowiek ten
o niezwykle wysokich walorach etycznych (…) zadał w sposób niedwuznaczny kłam mylnym poglądom o niemożliwości rozwijania ożywionej działalności kulturalnej i naukowej na dalekiej prowincji. Dorobek naukowy Jędrzejewicza osiąga swój szczyt właśnie w prowincjonalnym miasteczku, w którym autor mieszkał całe ćwierć wieku”.
(Bolesław Prus „Kroniki. Wybór”, T.1).
Władze Miasta Płońsk ufundowały nagrodę jego imienia na najlepsze książki i prace naukowe. W mieście jest też opracowany turystyczny szlak astronoma.
Polecamy:
https://mbp-plonsk.pl/plonski-wortal-historyczny/zwiazani-z-ziemia-plonska/jan-walery-jedrzejewicz/
https://plonsk.pl/files/file/marzec-2020/Jedrzejewicz_folder.pdf
http://anesthesiolog.republika.pl/
