Św. Barbara (z łac. „cudzoziemka, obca” – obca wśród swoich) jest jedną z najbardziej czczonych świętych chrześcijańskich i patronką budowniczych, architektów oraz górników. Jest patronką dobrej śmierci i trudnej pracy. Jej wizerunki można spotkać w kościołach oraz w kopalniach – najstarsza rzeźba przedstawiająca postać świętej z 1689 r. znajduje się w kopalni soli w Wieliczce.

Według podania, św. Barbara urodziła się pod koniec III w. w Nikomedii (dzisiejsza Turcja). Była córką poganina, bogatego i wpływowego człowieka; jedynaczką, długo oczekiwaną przez rodziców. Ojciec Barbary Dioskur chciał uchronić córkę przed niechcianymi konkurentami i przed chrześcijaństwem zamknął ją więc w specjalnie wybudowanej wieży. Zezwolił jej jednak na wizyty różnych nauczycieli. Jak podaje legenda, wśród nich był chrześcijański lekarz, który zapoznał dziewczynę ze swoją religią. Efektem było nawrócenie Barbary. W tajemnicy przed rodzicami przyjęła chrzest i postanowiła poświęcić się Chrystusowi, żyjąc w dozgonnej czystości. Dręczona przez ojca, uciekła do lasu i ukryła się w grocie. Wydana przez pasterza, została ujęta przez służbę ojca i przekazana władzom rzymskim. Ponieważ nie chciała wyrzec się swojej wiary, torturowano ją: biczowano, przypalano ogniem, kaleczono, szarpano żelaznymi szponami, obcięto piersi, pędzono nago ulicami rodzinnego miasta – w końcu została skazana na śmierć przez ścięcie mieczem. Po męczeńskiej śmierci św. Barbary bardzo szybko zaczął się szerzyć jej kult. Wielkim orędownikiem św. Barbary był papież św. Grzegorz I oraz św. Stanisław Kostka.

Dzień 4 grudnia jest tradycyjnym wielkim świętym górników nazywanym popularnie barbórką. W tym dniu zwyczajowo odbywają się wyzwoliny na rębacza – czyli wprowadzenie młodych górników do zawodu. Święto to z typowo religijnego stopniowo przekształciło się w świecką tradycję ludową. W 2018 r. wpisano ją na Krajową listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego. Warto wspomnieć, że podczas okupacji hitlerowskiej i w czasie stanu wojennego, św. Barbarze – opiekunce ludzi podziemia – polecała się polska konspiracja. Święta jest też opiekunką rodzin i dobrej śmierci. Należy do tzw. czternastu pomocników w potrzebie. W ikonografii przedstawiana jest często z gałązką palmową, symbolem dziewictwa i męczeństwa.

Literatura:

Ogrodowska B., Polskie obrzędy i zwyczaje doroczne, Warszawa 2009.

Pośpiech J., Zwyczaje i obrzędy doroczne na Śląsku, Opole 1987.

Polecamy:

https://www.polskieradio.pl/377/7416/Artykul/2631370,Dzien-sw-Barbary