Elizabeth Grabowski (1864-1929). Pisarka, badaczka folkloru, zwana „ciocią od górnośląskich bajek”

Jej pasją były podróże, szczególnie po historycznym Górnym Śląsku. Była kobietą niezwykłą – niemiecką pisarką, badaczką folkloru i dziejów Górnego Śląska. Była też otwartą, ciepłą osobą, która zasłużyła na przydomek „cioci-bajarki”.

Szybko zjednywała sobie rozmówców, a oni chętnie opowiadali jej swoje historie, które pisarka skrupulatnie zapisywała. Dla młodych była – jak piał Karl Sczodrok – „kochaną górnośląską ciocią-bajarką”.

Elizabeth Grabowski urodziła się 13 czerwca 1864 r. w Raciborzu. Jej ojciec był kupcem, a następnie urzędnikiem na kolei i po wielu rodzinnych przeprowadzkach w 1915 r. Elizabeth Grabowski osiadła w Opolu. Mieszkała przy Sternstrasse 21 (ob. ul. Reymonta) wraz z siostrami Hedwig – malarką i nauczycielką rysunki i Gertrud – korespondentką handlową, poetką i pisarką. Czwarta siostra – Martha była muzykiem i mieszkała osobno. Po śmierci narzeczonego (zginął w wypadku w kopalni) Elizabeth nigdy nie wyszła za mąż. Oddała się pracy, a jak pisał Karl Sczodrok, jej życiowe motto brzmiało: „wszystko dla ojcowizny, nic dla siebie”.

Elizabeth Grabowski wiele podróżowała po Górnym Śląsku. Zbierała materiały historyczne i etnograficzne, poznawała ludzi i ich zwyczaje, stroje, kuchnię i obrzędy. Wygłaszała też publiczne wykłady na tematy etnograficzne, co w owym czasie miało charakter pionierski. Jej wkład w dokumentowanie folkloru docenił opolski krajoznawca Friedrich Stumpe, który napisał o niej:

„Podczas wielomiesięcznych wizyt na Górnym Śląsku studiowała z ogromną precyzją panujące tam stosunki, odwiedzała huty, kopalnie, szpitale i inne instytucje dobroczynne, uczestniczyła w wiejskich uroczystościach, odwiedzała najuboższe chaty, zawsze spotykając się z życzliwym przyjęciem”.

Grabowski nie stroniła od polityki – podkreślała wpływy niemieckie w kulturze Śląska oraz wdawała się z polemikę z polskimi regionalistami, co też stanowi fantastyczny materiał ilustrujący ówczesne nastroje. Jak podkreślała Joanna Rostropowicz, ponadczasową zasługą Elizabeth Grabowski jest „zachowanie obrazu dawnego Górnego Śląska końca XIX i początku XX wieku”. Dzięki niej, możemy poznać m.in. śląskie bajki i legendy. W większości przypadków Grabowski odnotowywała z jakich miejscowości pochodzi dana legenda czy baśń oraz od kogo ją usłyszała. Zbiór 53 śląskich baśni i legend wydała w 1922 r. W ostatnim czasie polsko-niemieckie wydanie tych baśni trafiło do rąk czytelników z inicjatywy Domu Współpracy Polsko-Niemieckiej.

Pisarka zmarła 11 lutego 1929 r. Pochowano ją w Opolu na cmentarzu komunalnym przy ob. ul. Wrocławskiej. Na niezachowanym nagrobku, ufundowanym przez Związek Pomocy Pisarzy Niemieckich, wyryto inskrypcję : „wszystko dla ojczystych stron”. Wspomnienie pośmiertne napisał o niej kolega redakcyjny Karl Szczodrok – opublikowano je w 3 numerze „Der Oberschlesier” z 1929 r. W tym samym numerze opublikowano wiersz jej siostry Gertrud, napisany na cześć zmarłej. Nekrolog zamieszczono również w „Oppelner Heimatkalender”. Grób niemieckiej pisarki nie zachował się do naszych czasów, ale jej postać przypomniała na specjalnie stworzonej witrynie internetowej nekropolii dr Joanna Filipczyk, dyrektor GSW w Opolu.

Elizabeth Grabowski zostawiła po sobie liczne publikacje, bajki, opowiadania i artykuły w „Der Oberschlesier”, gdzie publikowała dość regularnie, a jej teksty cieszyły się zainteresowaniem czytelników.

Na uwagę zasługuje zwłaszcza wydany w 1927 r. w Opolu przewodnik pt. „Wanderungen durch Oberschlesiens Städte”, w którym autorka opisała wiele miejscowości, m.in.: Opole, Byczynę, Strzelce Opolskie, Grodków, Dobrodzień, Krapkowice, Nysę, Paczków, Otmuchów, Olesno, Racibórz, czy Gliwice. Ogromną wartość, poza przekazami historycznymi, mają dołączone fotografie oraz obrazy i szkice wykonane przez siostrę autorki – Hedwig. Warto wspomnieć, że inicjatywy Hedwig Grabowski, młodszej siostry Elizabeth, w 1935 r. wydano drukiem pracę „Stroje ludowe na Górnym Śląsku” bogato ilustrowane i prezentujące tradycyjne ubiory zarówno okręgu przemysłowego jak i z okolic Nysy, czy Głubczyc.