Johannes Scheffler znany jako Angelus Silesius (Anioł Ślązak) był wybitnym twórcą religijnym nurtu niemieckiej literatury barokowej. Był poetą, który przetworzył wiedzę i doświadczenie mistyczne, dawniejsze i mu współczesne, w poezję posługującą się śmiałymi antytezami i puentami. Dorobił się przydomku „piewcy mądrości mistycznej”. Dostrzeżono w jego twórczości jedno z najdoskonalszych wyrażeń mistycyzmu wykraczającego poza wszelkie konwencje. Polski poeta, tłumacz i twórca antologii „Święci poeci. Pieśni mistycznej miłości” Lucjan Siemieński (1807-1877), zauważył w jego twórczości odniesienia do polskiej literatury, którą zapewne znał. Angelus Silesius był inspiracją dla kilku pokoleń wybitnych poetów i myślicieli. Udało mu się – jak zauważył ks. . Richard Kijowski – w mistyce osiągnąć tę wielkość, którą uzyskał Mozart w muzyce.
Johannes Scheffler urodził się w grudniu 1624 r. we Wrocławiu w rodzinie protestantów. Początkowo, od 1636 (inne źródła 1639) do 1643, kształcił się we wrocławskim Liceum Św. Elżbiety, gdzie w 1641 napisał sonet na imieniny swojego nauczyciela – Chryzostoma Schultza. Dzięki rekomendacji rektora tego liceum Eliasa Majora i nauczyciela retoryki Christopha Koelera rozpoczął 4 maja 1643 naukę medycyny i prawa państwowego na Uniwersytecie w Strasburgu, potem w Lejdzie i Padwie. Dnia 9 lipca 1648 r. na Uniwersytecie w Padwie otrzymał tytuł doktora filozofii i medycyny. Powrócił na Śląsk i w 1649 r. został nadwornym medykiem księcia Sylwiusza Nemroda von Würtemberg w Oleśnicy. Wobec ortodoksyjnego podejścia do wiary przez wpływowego na dworze pastora Freytaga oraz wydanego przez księcia zakazu druku ksiąg mistyków, Angelus popadł w konflikt z gminą protestancką, i w 1652 przeniósł się do Wrocławia, gdzie został lekarzem w klasztorze Zakonu Krzyżowców z Czerwoną Gwiazdą we Wrocławiu. 12 czerwca 1653 r. przeszedł na katolicyzm w kościele pw. św. Macieja we Wrocławiu. Wówczas też przyjął łacińskie imię Angelus i związał się z kontrreformacją. Majątek przeznaczył na cele dobroczynne. Atakowany przez protestantów groził, że jako szlachcic, poprosi króla polskiego o opiekę. W 1654 r. otrzymał honorowy tytuł cesarsko-królewskiego lekarza nadwornego. Zajmował się działalnością charytatywną. Dnia 19 maja 1661 r. przyjął święcenia kapłańskie w Nysie. Domagał się rekatolicyzacji Śląska. W latach 1664 – 1666 był radcą i marszałkiem dworu biskupa wrocławskiego Sebastiana Rostocka. Ostatnie 10 lat życia spędził w klasztorze pod wezwaniem św. Macieja, będąc lekarzem ubogich oraz kapłanem.
Zmarł w samotności (wybranej świadomie) 3 lipca 1677 r., w wieku 53 lat. Został pochowany we Wrocławiu w kościele pod wezwaniem św. Macieja.
Angelus Silesius pozostawił po sobie liczący się dorobek literacki, pośród którego najbardziej znany jest wydany w Kłodzku w 1675 r. „Cherubinowy wędrowiec”. Można z niego wyczytać – jak to ujął ks. Richard Kijowski – wołanie o spokój, o wewnętrzną równowagę, o wyciszenie, ukojenie serca. Bo celem każdej mistyki jest powrót człowieka do Boga.
Jeżeli mam swój kres i znaleźć swe poczęcie,
To muszę siebie w Bogu, Boga zgłębić we mnie
I stać się tym, czym On: bo muszę w świetle światłem,
Muszę słowem w słowie, Bogiem w Bogu stać się.
Kryzys Kościoła katolickiego i tradycyjnych wartości, to czas, aby sięgnąć do mistyków, bo jak stwierdził niemiecki teolog ks. Karl Rahner (1904-1984): „Chrześcijanin jutra będzie albo mistykiem – kimś, kto czegoś doświadczył – albo nie będzie go wcale”. Idąc tropem tej myśli, Fundacja „Dla Dziedzictwa” – z inspiracji artysty Grzegorza Płonki – pracuje nad nowym projektem muzycznym pt. „Ja jestem”. Na płycie CD nagrane zostaną 4 utwory do fragmentów tekstów chrześcijańskich mistyków, żyjących w różnych wiekach. Jednym z ich będzie „Cherubinowy wędrowiec” Johannes Schefflera, czyli Angelusa Silesiusa.
Literatura:
Cherubinowy wędrowiec, przeł. A. Lam, wstęp ks. Richard Kijowski, Opole-Warszawa 2003.
Ogrodziński W., Dzieje piśmiennictwa śląskiego, Katowice 1965.
Siemieński L., Święci poeci. Pieśni mistycznej miłości, Lwów 1877.
