Urodziła się 22 grudnia 1891 r. w Pielgrzymowicach koło Rybnika. Była aktywną działaczką ZHP, Towarzystwa Polek i Towarzystwa Śpiewaczego „Seraf”. W 1914 r. wyszła za mąż za Pawła Kożdonia (1890-1942), uczestnika trzech powstań śląskich, działacza plebiscytowego i wybitnego działacza społecznego, który był m.in. współzałożycielem Towarzystwa Śpiewaczego „Seraf” w Rybniku i organizatorem Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Chwałowicach oraz Towarzystwa Czytelni Ludowych.

Urodziła ośmioro dzieci: Franciszka, Józefa, Janiny, Tadeusza, Władysława, Pawła, Jana i Jerzego. Wszystkie swoje dzieci wychowała na polskich patriotów.

Od jesieni 1939 r. rodzice i starsi synowie należeli do organizacji konspiracyjnej Służba Zwycięstwu Polski, później ZWZ/AK. W domu Franciszki prowadzono nasłuch radiowy, kolportowano polską prasę i ona sama z zaangażowaniem włączyła się w konspirację dając przykład dzieciom. 10 września 1939 r. gestapo aresztowało jej męża Pawła, który w czerwcu 1942 r. zginął w niemieckim obozie koncentracyjnym w Buchenwaldzie. Niemcy przyszli i po nią. W 1941 r. została wysiedlona ze swojego mieszkania i wraz z dziećmi schroniła się u Marii Tkocz w jej domu pod lasem w Chwałowicach. Niestety na skutek donosu, w czerwcu 1943 r., gestapo aresztowało Franciszkę i jej czworo dzieci za „sprzyjanie ruchowi oporu”. Więziono ją w więzieniu śledczym (Ersatzpolizeigefängnis) w Mysłowicach, skąd 20 lipca 1943 r. trafiła do niemieckiego obozu koncentracyjnego KL Auschwitz-Birkenau jako numer obozowy 50195. Zmarła na tyfus 29 stycznia 1944 r. Niemcy nie pozwolili jej nawet na krótkie pożegnanie z dziećmi…

Fot. Sławomir Mielnik

Janina Tkocz z domu Kożdoń (1919-1976)

Urodziła się 4 lutego 1919 r. w Chwałowicach koło Rybnika. Była harcerką. Ukończyła gimnazjum Sióstr Urszulanek w Rybniku. Od początku okupacji hitlerowskiej zaangażowana była w ruch oporu w ZWZ/AK i „Szarych Szeregach”. Gestapo aresztowało ją razem z matką w czerwcu l943 r. i więziło w więzieniu śledczym w Mysłowicach, skąd we wrześniu 1943 r. trafiła do KL Auschwitz-Birkenau jako więźniarka nr 548417. Rok później została przetransportowana do KL Ravensbrück, gdzie doczekała wyzwolenia obozu przez wojska amerykańskie. Zmarła w 1976 roku. Pochowana jest na cmentarzu w rodzinnym Rybniku- Chwałowicach.

Polecamy:

Kiedrzyńska W., Ravensbrück., wydanie II, Warszawa 1965

Libura I., Z dziejów domowych powiatu. Gawęda o ziemi rybnickiej, Opole 1984

Musiolik L., Rybniczanie słownik biograficzny, Rybnik 2000

Zapomniany.rybnik.pl