Pomnik autorstwa Jana Borowczaka budzi kontrowersje. Potocznie określany jest przez mieszkańców Opola mianem „baby na byku” i oceniany jako „za duży”, „nie udany” i niewiele osób potrafi powiedzieć „o co w nim chodzi” i „po co ta baba siedzi na tym byku?”.  Pomnik określany jest jako „Opolska Nike”. Przedstawia on mityczną boginię Nike z rozpostartymi skrzydłami (symbolizującą zwycięstwo i wolność), stojącą na turze.

Wizję autorską rzeźbiarza Jana Borowczaka (1931-1984) krytykował m.in. w 1992 r. opolski oddział Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej, którzy w piśmie do Prezydenta Miasta Opola pisali, że

„(…) pomnik  –  niestety – wcale Opola nie zdobi. Przedstawiona przez artystę bryła potężnego zwierzęcia i przyciężkiej postaci kobiecej nie przemawia do wyobraźni w sposób zamierzony przez twórcę pomnika jako alegoria mocarnej woli ludu śląskiego w jego wolnościowych dążeniach. Wygląd pomnika wywołuje skojarzenia odwrotne. Jego symbolika bliższa jest pragermańskiej mitologii i starogermańskim sagom i legendom. Pomnikowi brak lekkości, wzniosłości, wdzięku i liryki tak bliskiej polskiej i słowiańskiej romantycznej tradycji (…)”.

Pomnik zlokalizowany jest na Placu Wolności w Opolu, u zbiegu ulic Krakowskiej i Mozarta, na tle gmachu Filharmonii Opolskiej. W części fundamentowej pomnik zrealizowany został w 1969 r., a w części naziemnej (cokół i rzeźba) w maju 1970 r. Współpracownikami projektanta byli, między innymi, architekt Florian Jesionowski, odpowiedzialny za projekt otoczenia pomnika, i konstruktor Tadeusz Gruchała. Pomnik wykonało Opolskie Przedsiębiorstwo Budownictwa Przemysłowego. Uroczyste odsłonięcie monumentu miało miejsce 9 maja 1970 r., w 25. rocznicę zakończenia II wojny światowej. Rzeźba figuralna została wykonana jako wylewna konstrukcja żelbetowa, odlana w formach gipsowych. Cokół wykonano z betonu, obłożonego polerowanymi płytami z granitu strzegomskiego.

Rzeźba przedstawia stylizowaną sylwetkę stojącej kobiety na byku. Jest monolityczną bryłą żelbetową o nieregularnych kształtach, który w wizji autora miał posiadać naturalną barwę betonu.

W 1992 r. zamontowano nową tablicę z inskrypcją. Swoje pomysły w kwestii nowej inskrypcji zgłosiły różne organizacje. Przykładowo opolski oddział Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej chciał napis: „W głębokim hołdzie Synom tej Ziemi, Bojownikom Powstań Śląskich w latach 1919-1921, działaczom Plebiscytowym w 1921, Bohaterskim śląskim harcerzom, członkom Związku Polaków w Niemczech, ludziom spod znaku Rodła, ofiarom prześladowań i represji, poległym w walce, straconym i zamęczonym w hitlerowskich kaźniach za wolną, niepodległą Ojczyznę – Społeczność Opola. Cześć ich pamięci!”.

Instytut Śląski i Mniejszość Niemiecka zaproponowały inskrypcję „Bojownikom o wolność Śląska Opolskiego”.

Stowarzyszenie PAX – „Bojownikom o powrót Śląska Opolskiego do macierzy 1919-1921, 1922-1939, 1939-1945”.

Kuria Diecezjalna – „Poległym za Ojczyznę”

Ostatecznie, zgodnie z uchwałą nr XXXIII/215/92  Rady Miasta Opola z dnia 16 września 1992 r. przyjęto, że na nowym cokole pomnika będzie widniał napis „Bojownikom o polskość Śląska Opolskiego”. W uzasadnieniu uchwały czytamy, że:

„Przeprowadzone spotkania i konsultacje, a także zgłoszone opinie pozwoliły na sformułowanie zaproponowanej inskrypcji. Zarząd Miasta dokonał wyboru, kierując się głownie rangą symbolu, lapidarnością oraz uniwersalnością proponowanych sformułowań”.

Renowację cokołu sfinansowano z budżetu Miasta Opola. W 2011 r. pomnik poddano konserwacji, której projekt – na zlecenie Urzędu Miasta Opola – wykonał dr inż. Dariusz Bajno. Renowację przeprowadziła firma Materia w okresie od września do października 2011 r. W trakcie prac zdjęto, przez młotkowanie, powłokę z brązu, przywracając tym samym wcześniejszy kolor. Prezydent Opola rozważał umieszczenie przy okazji prac renowacyjnych na boku cokołu tablic upamiętniających osoby zasłużone dla polskości na Śląsku Opolskim. Ostatecznie z pomysłu się wycofano i 11 listopada 2011 r. zamontowano jedną tablicę upamiętniającą lwowskich kadetów poległych podczas III powstania śląskiego ufundowaną przez Urząd Marszałkowski Województwa Opolskiego.

Opracowano m.in. na podstawie materiałów źródłowych z Archiwum Państwowego w Opolu, zespół Wojewódzki Komitet Frontu jedności Narodu w Opolu, sygn. 264.