8 maja 1254 r. w Krakowie na uroczystości z okazji kanonizacji biskupa Stanisława ze Szczepanowa po raz pierwszy wykonano hymn Gaude Mater Polonia (Ciesz się, Matko Polsko) jako część nieszporną rymowanego oficjum Historia glorisissimi Stanislai. Autorem hymnu jest Wincenty z Kielczy (Śląsk Opolski). Przypomnijmy, że Gaude Mater Polonia jest średniowieczną, polską pieśnią hymniczną napisaną w 1253 r. w języku łacińskim na melodię chorału gregoriańskiego O salutaris Hostia (O, zbawcza Hostio). Najstarszy zapis hymnu zachował się w Antyfonarzu kieleckim z 1372 r. Pieśń tę śpiewało rycerstwo polskie po odniesionym zwycięstwie. Później towarzyszyła ona uroczystościom narodowym. Pierwsza zwrotka, w czterogłosowym opracowaniu Teofila Klonowskiego, jest obecnie śpiewana w czasie inauguracji roku akademickiego, zamiennie z pieśnią Gaudeamus igitur. Najczęściej śpiewa się zwrotki pierwszą i dziesiątą (Ergo felix Cracovia…).
Początkowe zwrotki pieśni w przekładzie Leopolda Staffa:
Gaude mater Polonia
O ciesz się, Matko-Polsko
| Łacina | Polski |
| Gaude, mater Polonia, | Raduj się, Matko-Polsko, |
| prole fecunda nobili. | w sławne potomstwo płodna! |
| Summi Regis magnalia | Króla królów i najwyższego Pana wielkość |
| laude frequenta vigili. | Uwielbiaj chwałą przynależną. |
| Cuius benigna gratia | Albowiem z Jego łaskawości |
| Stanislai Pontificis | Biskupa Stanisława męki |
| passionis insignia | Niezmierne, jakie on wycierpiał, |
| signis fulgent mirificis. | Jaśnieją cudownymi znaki. |
| Hic certans pro iustitia, | Potykał się za sprawiedliwość, |
| Regis non cedit furiae: | Przed gniewem króla nie ustąpił: |
| Stat pro plebis iniuria | I staje żołnierz Chrystusowy |
| Christi miles in acie. | Za krzywdę ludu sam do walki. |
| Tyranni truculentiam, | Ponieważ stale wypominał |
| Qui dum constanter arguit, | On okrucieństwo tyranowi, |
| Martyrii victoriam | Koronę zdobył męczennika, |
| Membratim caesus meruit. | Padł posiekany na kawałki. |
| Novum pandit miraculum | Niebiosa nowy cud zdziałały, |
| Splendor in sancto ceritus, | Bo mocą swą Niebieski Lekarz |
| Redintegrat corpusculum | Poćwiartowane jego ciało |
| Sparsum caelestis medicus. | Przedziwne znowu w jedno złączył. |
| Sic Stanislaus pontifex | Tak to Stanisław biskup przeszedł |
| Transit ad caeli curiam, | W przybytki Króla niebieskiego, |
| Ut apud Deum opifex | Aby u Boga Stworzyciela |
| Nobis imploret veniam. | Nam wyjednać przebaczenie. |
| Poscentes eius merita, | Gdy kto dla zasług jego prosi, |
| Salutis dona referunt: | Wnet otrzymuje zbawcze dary: |
| Morte praeventi subita | Ci, co pomarli nagłą śmiercią, |
| Ad vitae potum redeunt. | Do życia znowu powracają. |
| Cuius ad tactum anuli | Choroby wszelkie pod dotknięciem |
| Morbi fugantur turgidi: | Pierścienia jego uciekają, |
| Ad locum sancti tumuli | Przy jego świętym grobie zdrowie |
| Multi curantur languidi. | Niemocnych wielu odzyskuje. |
| Surdis auditus redditur, | Słuch głuchym bywa przywrócony |
| Claudis gressus officum, | A chromy kroki stawia raźno, |
| Mutorum lingua solvitur | Niemowom język się rozwiązał, |
| Et fugatur daemonium. | W popłochu szatan precz ucieka. |
| Ergo, felix Cracovia, | A przeto szczęsny ty, Krakowie, |
| Sacro dotata corpore | Uposażony świętym ciałem, |
| Deum, qui fecit omnia, | Błogosław po wsze czasy Boga, |
| Benedic omni tempore. | Który z niczego wszystko stworzył. |
| Sit Trinitati gloria, | Niech Trójcy Przenajświętszej zabrzmi |
| Laus, honor, iubilatio: | Cześć, chwała, sława, uwielbienie, |
| De Martyris victoria | A nam tryumfy męczennika |
| Sit nobis exsultatio. | Niech wyjednają radość wieczną. |
| Amen | Amen |