Szlak Architektury Drewnianej w województwie śląskim

Szlak Architektury Drewnianej to jedna z większych atrakcji turystycznych województwa śląskiego. To idealny pomysł na rodzinne wycieczki dla tych, którzy potrafią dostrzec piękno zaklęte w drewnie, subtelność detalu i harmonię z otaczającą przyrodą i krajobrazem. Przemierzając ten szlak można poczuć niezwykłą i niepowtarzalną atmosferę drewnianej architektury. Szlak wiedzie przez najciekawsze obiekty w ich naturalnym otoczeniu oraz placówki muzealne zajmujące się architekturą i sztuką ludową. Trasa główna o długości 326 km biegnie przez całe województwo śląskie, składa się z pięciu pętli o łącznej długości 1060 km i łączy się z podobnymi szlakami w województwach podkarpackim, świętokrzyskim i małopolskim. Współpraca nad tworzeniem szlaku trwała w latach 2001-2003. Kilka lat później, w latach 2008-2009, oznakowany został także Szlak Architektury Drewnianej w województwie świętokrzyskim. Obiekty zostały oznakowane tablicami informacyjnymi – stojącymi przed głównym wejściem do obiektów, na których umieszczono krótki rys historyczny obiektu oraz schematyczną mapkę całego szlaku wraz z oznaczeniem usytuowania obiektu na szlaku. W woj. śląskim szlak obejmuje 93 obiekty oraz zespoły architektury drewnianej: kościoły, kaplice, dzwonnice, chałupy, karczmy, leśniczówki, pałacyk myśliwski, obiekty gospodarcze (młyn wodny i spichlerze), a także dwa skanseny Górnośląski Park Etnograficzny w Chorzowie i Zagroda Wsi Pszczyńskiej w Pszczynie.

Pętla Częstochowska ma długość 180 km. Ważniejsze obiekty znajdujące się na tym szlaku to: kościół św. Mikołaja z 1737 r. w Truskolasach i cmentarny kościół św. Walentego z 1696 r. w Woźnikach. Na uwagę zasługuje ruchoma szopka Jana Wewióra znajdująca w chałupie z XIX w. w Olsztynie i kościół pw. św. Idziego w Zrębicach. Warto wspomnieć, że na tym terenie znajdują się też obiekty nie oznakowane – drewniany dwór w Lipiu i drewniane młyny wodne w Karczewicach i Lelowie.

Pętla Gliwicka ma długość 160 km. Na trasie zachowały się jedne z najstarszych i najbardziej wartościowych zabytków budownictwa sakralnego na historycznym Górnym Śląsku takie jak kościół w Księżym Lesie – wzniesiony w 1499 r., czy kościół w Bojszowie z końca XV w. Znajdziemy tu również dużą grupę kościołów z XVII i XVIII w., pośród których ciekawym przykładem jest kościół pw. św. Michała w Rudzińcu z 1657 r., którego wnętrze zdobi barokowa polichromia z XVII w oraz wzniesiony przez cystersów kościół pw. św. Michała Archanioła w Żernicy z unikatowymi barokowymi polichromiami. Zabytki budownictwa świeckiego reprezentuje min. spichlerz plebański w Przyszowicach. W pobliżu pętli znajdują się też oznakowane obiekty w Zabrzu – Mikulczycach, Bytomiu – Bobrku, Bobrownikach i Miasteczku Śląskim.

Pętla Rybnicka ma długość 130 km. Najcenniejszymi obiektami w tym rejonie są kościoły w Łaziskach z 1559 r. (z zachowaną XVI – wieczną polichromią) oraz Jankowicach z 1675 r.

Pętla Pszczyńska ma długość 135 km. Do najważniejszych obiektów na trasie zaliczyć należy kościół św. Marcina w Ćwiklicach z XVI- XVII w. o bogatym wystroju wnętrz (tryptyk gotycki z trzeciej ćwierci XV w. przedstawiający Madonnę w otoczeniu świętych) jak również kościół św. Klemensa w Miedźnej z XVII w. Przede wszystkim koniecznie trzeba zwiedzić Zagrodę Wsi Pszczyńskiej w Pszczynie.

Pętla Beskidzka ma długość 120 km i biegnie u podnóża Beskidu Śląskiego i Małego. Przykładami architektury sakralnej tego rejonu są m.in.: kościół parafialny w Ustroniu – Nierodzimiu pw. św. Anny z 1769 r. i kościół pw. św. Wawrzyńca z 1701 r. w Bielowicku, czy kościół w Cięcinie. Warto też wspomnieć o nie oznakowanych drewnianych kościołach w Juszczynie i Soblówce. Na trasie zachowały się relikty dawnej zabudowy mieszkalnej i gospodarskiej jak np. kurna chata Kawuloków w Istebnej, zabytkowa karczma w Jeleśni, czy stara chałupa w Milówce. Warto też zboczyć nieco z oznakowanej trasy i zajrzeć do wsi Nieledwia, aby zobaczyć dobrze zachowane przykłady drewnianej zabudowy mieszkalnej, w tym zwłaszcza przepiękną chałupę z XVII w.