13 czerwca minęła 140. rocznica urodzin Jana Szczepanika, wybitnego polskiego wynalazcy nazywanego „polskim Edisonem” i „galicyjskim geniuszem”. Dzięki jego pomysłom mamy teraz telewizję, film kolorowy i… kamizelki kuloodporne.
Szczepanik urodził się 13 czerwca 1872 r. w Rudnikach koło Mościsk w obwodzie lwowskim. Był nieślubnym synem Marianny, córki rolników ze Zręcina koło Krosna. Wychowany przez Salomeę i Wawrzyńca Gradowiczów w Krośnie, gdzie uczęszczał do szkoły ludowej. Następnie uczył się w gimnazjum w Jaśle i seminarium nauczycielskim w Krakowie. Do 1896 r. pracował jako nauczyciel w podkrośnieńskich wsiach. W tym samym czasie poświęcał się technice i zgłębianiu jej tajników. Był genialnym samoukiem i tytanem pracy. Opracował fotoelektryczną metodę tkania wzorzystego, znacznie tańszą i wydajniejszą od tradycyjnych. W 1896 r. uzyskał na nią patent w Niemczech i Anglii.
Szczepanik jest autorem około 50 wynalazków i kilkuset opatentowanych pomysłów technicznych z dziedziny fotografii barwnej, telewizji, barwnego tkactwa i innych. W 1897 r. opatentował telektroskop urządzenie do przesyłania na odległość ruchomego obrazu kolorowego wraz z dźwiękiem, protoplastę dzisiejszej telewizji. W 1900 r. Szczepanik przedstawił na Wystawie Światowej w Paryżu udoskonalone urządzenie do przenoszenia obrazu na odległość -„telefot”. W latach 1918-1925 opracował system filmu barwnego, wysoko ceniony za bliskie realizmowi oddawanie kolorów. Pracował nad odtwarzaniem filmu dźwiękowego. Stworzył też kamizelkę kuloodporną z jedwabnej tkaniny z cienkimi blachami stalowymi. Wynalazek kamizelki opatentował niemal w tym samym czasie inny Polak – Kazimierz Żegleń, mimo to ten genialny pomysł Szczepanika przyniósł mu światową sławę, ponieważ obronił przed zamachem króla hiszpańskiego Alfonsa XIII, który w dowód wdzięczności udekorował go wysokim odznaczeniem państwowym „Izabeli Katolickiej”. Podobnie zamierzał uczynić car Mikołaj II, jednak Szczepanik z pobudek patriotycznych odmówił przyjęcia orderu; zatem zamiast orderu car obdarował go złotym zegarkiem wysadzanym brylantami.
W 1902 r. wynalazca na stałe związał się z Tarnowem. Swoje pracownie posiadał jednak m.in. w Wiedniu, Berlinie i w Dreźnie. W wiedeńskiej pracowni doświadczalnej odwiedzali go wybitni ludzie epoki, w tym Marek Twain, z którym polski Edison się zaprzyjaźnił.
Jan Szczepanik zmarł 18 kwietnia 1926 r. w Tarnowie. Pochowany jest na Cmentarzu Starym. Od 2003 r. w Tarnowie działa Fundacja im. Jana Szczepanika, której głównym celem jest popularyzacja postaci patrona.
Polecamy:
http://www.toya.net.pl/~zse/patron/patmain.html